مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی علل وجود لارو پشه های خانواده شیرونومیدهChironomidae در تصفیه خانه آب شرب شهر سنندج و ارائه راهکارهای پیشگیری و حذف آن
نوع پژوهش	طرح پژوهشی خاتمه یافته
کلیدواژه‌ها	تصفیه خانه آب شرب، سنندج، کنترل، شیرونومیده Chironomus riparius
چکیده	در اواخر بهار و تابستان با افزایش دما و تغییرات فیزیک و شیمیایی آب مخازن آب تصفیه خانه شهرستان سنندج جمعیت پشه های Chironomidae به شدت در بخش های مختلف تصفیه خانه مخصوصا حوضچه های کلاریفایر بالا می رود و باعث ایجاد مشکلاتی در طی پروسه تصفیه آب می شود. بنابراین در طی این مطالعه سعی شد گونه یا گونه های غالب پشه های خانواده Chironomidae شناسایی و سیکل زندگی و منشا ورود آن ها به تصفیه خانه مورد بررسی قرار گیرد تا بر اساس نتایج آن راهکارهای عملی کنترل جهت گونه یا گونه آلوده کننده ارائه شود. بازدیدهای اولیه از کلیه بخش های تصفیه خانه، دریاچه قشلاق، رودخانه قشلاق (در مجاورت تصفیه خانه) و برخی مخازن آب شرب داخل شهر انجام گرفت و بر این اساس از محل های مهم نمونه برداری با استفاده از روش های مختلف ( تله اسلم ترپ، گرب، سوربر و تله های تخم گیر) در دوره های زمانی منظم انجام گرفت. نتایج شناسایی های ریخت شناسی و مولکولی نشان داد که گونه غالب تصفیه خانه Chironomus riparius می باشد و گونه مذکور جزو گونه هایی است که حوضچه دوست بوده و آب های با سرعت پایین و دارای آلودگی بالا را می پسندد و به همین علت در حوضچه های کلاریفایر فاز 1 و 2 تراکم بیشتری را نسبت به سایر بخش های دیگر دارد. گونه مورد نظر در تمام ایستگاه های نمونه برداری در قسمت بالادست تصفیه خانه که عبارتند از قسمت پایاب سد وحدت (قشلاق) سنندج و رودخانه قشلاق نیز یافت شد. نمونه برداری ها نشان داد که گونه مورد نظر در داخل دریاچه سد وحدت سنندج و مخازن آب شرب داخل شهر وجود ندارد. در مجموع 29 گونه دیگر از خانواده Chironomidae شناسایی شد که 7 گونه از آنها برای اولین بار از ایران گزارش می شوند و همچنین 4 گونه جدید نیز برای دنیا شناسایی شد که بسیاری از گونه های شناسایی شده پتانسیل حضور در تصفیه خانه و آلودگی آن را دارند. در ادامه بررسی روند ظهور گونه غالب C. riparius نشان داد که گونه مورد نظر در داخل تصفیه خانه دارای سه نسل می باشد و تا اوایل مهر ماه اقدام به تخم ریزی در مخازن کلاریفایر می نماید. بررسی اثر عوامل مختلف فیزیکوشیمیایی در محیط تصفیه خانه نشان داد که بین میزان اکسیژن آب (DO) و تعداد لاروهای موجود در رسوبات به مقدار قابل توجهی همبستگی منفی (73/0-) وجود دارد. اندازه گیری فاکتورها با استفاده از دستگاه مولتی پارامتر هم در محیط تصفیه خانه و هم در رودخانه نشان داد که بین فاکتور هدایت الکتریکی (EC) با جمعیت لاروها تا حدی همبستگی مثبت و معنی داری (63/0) وجود داشت. همچنین اکسیژن محلول با میزان جمعیت لاروها نیز همبستگی منفی (55/0-) دارد. بررسی زیست شناسی گونه C. riparius در آزمایشگاه نشان داد که طول دوره انکوباسیون تخم در دمای 20 درجه سانتیگراد بطور متوسط 1 ± 22 روز، طول دوره لاروی به طور متوسط 5/1 ± 32 روز، طول دوره شفیره گی بطور متوسط 75/0± 2 روز و سرانجام طول عمر حشره کامل 5/0± 2 روز می باشد. بررسی دقیق تصفیه خانه نشان داد که عملیات شستشوی مخازن کلاریفایر باعث کنترل جمعیت شیرونومیده ها می شود اما با تجمع رسوب و لجن در بستر حوضچه های کلاریفایر، مجددا جمعیت آن ها افزایش می یابد. از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر افزایش جمعیت شیرونومیده ها می توان به تجمع رسوب در بستر مخازن کلاریفایر، شستشتوی ناقص حوضچه ها، امکان ورود مجدد تخم حشره از طریق آب خام ورودی، مستهلک شدن حوضچه ها و عملکرد ناقص لجن روب ها اشاره کرد. بنابراین بهترین راهکار جهت پیشگیری، شستشوی دقیق و مرتب ماهانه حوضچه های کلاریفایر و در صورت امکان ضدعفونی مخازن، ترمیم حوضچه ها و لجن روب ها، استفاده از فیلترهای با قطر کمتر از 50 میکرومتر در ورودی آب خام تصفیه خانه جهت کاهش بار مواد آلی وارد شده به تصفیه خانه و کاهش لجن و رسوب بستر حوضچه ها می باشد. همچنین پوشاندن بخش بالای فولکولاتور در فاز 1 تصفیه خانه امکان آلودگی دوباره تصفیه خانه را کاهش می دهد.
پژوهشگران	هیمن صالحی (همکار)، ادریس قادری (همکار)، آرمین نماینده (همکار)، حبیب الله محمدی (همکار)، حامد غباری (مجری اول)