مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی ماهیت خواب و تأثیر آن بر احکام عبادی در فقه مذاهب اهل سنت
نوع پژوهش	مقاله ارائه شده کنفرانسی
کلیدواژه‌ها	خواب، احکام عبادی، فقه مذاهب، عبادت
چکیده	خواب که از جمله عوارض اهلیت بوده و با اهلیت اداء منافات دارد و نه با اهلیت وجوب. عبارت است از حالتی طبیعی که به سبب رسیدن رطوبت ها به مغز، قوای (ارادی) بدن از کار می افتد و مانع شناخت اشیاء می شود. با توجه به این که خواب عارضه ای طبیعی بوده و هنگام عارض شدن آن عقل از ادراک و تشخیص امور عاجز می شود، افعال عبادی هنگام خواب قضا شده و شخص ملزم است پس از بیداری به جبران و قضای آن ها، مبادرت ورزد؛ زیرا وجوب عبادت ساقط نمی شود. هم چنین در کلیۀ تصرفاتی که اهلیت اداء و تکلیف شرط هستند، خواب موجب عدم نفوذ می شود؛ چراکه شرط تکلیف، فهم مکلف است؛ یعنی تا مکلف خطاب الهی را نفهمیده و درک نکند خطاب الهی دربارۀ او منتفی است و به طور خلاصه می توان گفت که امتثال و فرمان برداری شارع منوط به فهم خطاب الهی است و هم چنان که اصولیون گفته اند: «تکلیف مستدعی حصول فعل بر وجه امتثال است» و امتثال عادتاً و شرعاً از شخص خوابیده ای که از درک و شعور دور است قابل تصور نیست و در حدیث نیز آمده است: «رُفِعَ الْقَلَمُ عَنْ ثَلَاثٍ عَنْ النَّائِمِ حَتَّی یَسْتَیْقِظَ وَ عَنْ الصَّغِیرِ حَتَّی یَکْبُرَ وَ عَنْ الْمَجْنُونِ حَتَّی یَعْقِلَ أَوْ یُفِیقَ». در میان عبادات آن چه که نیازمند نیت نیست از قاعدۀ فوق استثنا بوده و دربارۀ شخص نائم حکم به صحت داده شده است، به عنوان مثال اگر شخص مُحرِم تمام مدت وقوف در عرفات را در حالت خواب بگذراند آن وقوف برای وی مجزیء است؛ چراکه وقوف در عرفات نیازمند نیت نیست.
پژوهشگران	وریا حفیدی (نفر سوم)، حلیمه کریمی (نفر چهارم)، سهیلا رستمی (نفر دوم)، فرزاد پارسا (نفر اول)