این پژوهش با هدف بررسی اثر زئولیت کلینوپتیلولایت بر برخی شاخص های کیفیت خاک و همچنین شاخص های رشد و عملکرد گندم انجام شد. بدین منظور، آزمایشی مزرعه ای در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و 60 کرت در سال زراعی 1398- 1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان انجام شد. تیمارهای مورد مطالعه در این پژوهش شامل زئولیت طبیعی در چهار سطح صفر، 5، 10 و 15 تن در هکتار و مقادیر نیتروژن در پنج سطح صفر، 50، 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار بودند. شایان ذکر است که زئولیت مورد استفاده در سال 1397 با لایه سطحی خاک مخلوط و این آزمایش در سال 1398 بدون اضافه شدن زئولیت تکرار شد. مزرعه در سال اول تحت کشت سیب زمینی و در سال دوم تحت کشت گندم قرار گرفت. نتایج حاصل از سال دوم نشان داد که تأثیر کاربرد زئولیت، نیتروژن و اثر مثقابل آن ها بر چگالی ظاهری (ρb) و حقیقی (ρp) کاهشی و بر تخلخل کل (f)، هدایت هیدرولیکی اشباع (Ks)، ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC)، هدایت الکتریکی (EC) و pH خاک افزایشی بودند. نتایج همچنین نشان داد که مقدار پروتئین دانه، وزن هزار دانه، تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت به ترتیب با میانگین افزایشی در حدود 37، 6، 30، 15، 43، 26 و 7 درصد در مقایسه با شاهد، تحت تأثیر کاربرد زئولیت، نیتروژن و اثر مثقابل آن ها قرار گرفتند، و-لیکن تأثیر آن ها بر غلظت کلروفیل معنی دار نبود. صفات زراعی بهبود یافته و افزایش پتانسیل تولید دانه به دلیل استفاده از زئولیت را می توان به بهبود شاخص های کیفیت خاک و همچنین افزایش جذب نیتروژن ارتباط داد. در مجموع نتایج نشان داد که کاربرد همزمان زئولیت و نیتروژن در خاک می-تواند یک رویکرد سودمند برای افزایش کارایی کودهای نیتروژنه و همچنین بهبود پایداری در سیستم های کشاورزی باشد.
