عنوان	اثر جایگزینی منابع نیتروژن آلی با نیتروژن معدنی بر جوانه‌زنی و استقرار درون شیشه‌ای سه گونه ارکید خاکزی ایرانی
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	ارکیداسه، آمینوون، جوانه‌زنی ناهمزیست، نیترات، آمونیوم، نیتروژن آلی
چکیده	خانواده ارکید (Orchidaceae) یکی از شاخص‌ترین خانواده‌های گیاهی است که از نظر تنوع گونه‌ای و اهمیت اقتصادی جایگاه ویژه‌ای در علوم گیاه‌شناسی و باغبانی دارد. این خانواده شامل گونه‌هایی است که به دلایل زینتی، دارویی و زیباشناختی اهمیت دارند. گونه‌‌های ارکیدی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته‌اند، از ارکیدهای خاکزی بوده که در مناطق معتدل و نیمه‌خشک می‌رویند. این گیاهان با گل‌های کوچک و خاص خود، جذابیت زیادی برای محققان داشته و ویژگی‌های آن‌ها به‌ویژه در شرایط تغذیه‌ای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. نیتروژن یکی از عناصر اصلی و ضروری برای رشد گیاهان است که به‌طور مستقیم در فرآیندهایی مانند فتوسنتز، تولید پروتئین، سنتز کلروفیل و رشد سلولی نقش دارد. در ارکیدها که معمولاً در زیستگاه‌های محدود از نظر تغذیه‌ای رشد می‌کنند، نیتروژن به‌عنوان یک عامل کلیدی در رشد و نمو محسوب می‌شود. این عنصر به دو شکل اصلی در دسترس گیاهان قرار می‌گیرد. نیتروژن معدنی که به‌‌صورت نیترات و آمونیوم جذب می‌شود و معمولاً برای رشد سریع و تقسیم سلولی اولیه اهمیت دارد. نیتروژن آلی که شامل آمینواسیدها و ترکیبات آلی است که رشد پایدارتر و طولانی‌ مدت را تضمین می‌کند. درمطالعه حاضر اثر نیتروژن الی و معدنی برصفات جوانه زنی و رشد پروتوکورم سه گونه ارکید خاکزی Anacamptis coriophora،Orchis simia ، Dactylorhiza umbrosa مورد بررسی قرار گرفت که تنها گونه A. coriophora به مرحله جوانه‌زنی و تشکیل پروتوکورم رسید. در نتیجه ارتفاع گیاهچه، طول وعرض پروتوکورم، قطر ساقه، میانگین طول ریشه، طول و عرض غده برحسب میلی‌متر درگونه A. coriophora اندازه‌گیری و همچنین تعداد روز تا جوانه‌زنی مورد بررسی قرار گرفت. در گونه‌های ارکید، به‌‌ویژهA. coriophora ترکیب مناسب این دو نوع نیتروژن می‌تواند رشد بهینه گیاهچه‌ها را فراهم کند. نیتروژن معدنی (مانند نیترات پتاسیم و سولفات آمونیوم) به‌دلیل سهولت جذب توسط گیاه، معمولاً در مراحل اولیه رشد گیاهچه‌ها مؤثر است. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تیمارهایی با نیتروژن معدنی بالا، به‌ویژه تیمار 1 (mg/l 34/1 سولفات آمونیوم؛ mg/L25 نیترات پتاسیم؛ صفر آمینوون)، تأثیر معناداری بر افزایش قطر گیاهچه‌ها گونه A. coriophoraa داشتند. این نتیجه نشان می‌دهد که نیتروژن معدنی می‌تواند رشد سریع‌تر و حجم‌گیری بهتری را در گیاهچه‌ها ایجاد کند. نیتروژن آلی (مانند آمینوون) به‌دلیل آزادسازی تدریجی، در رشد پایدار گیاه مؤثر است. در این پژوهش، تیمار 4 ) mg/l33/0سولفات آمونیوم؛ mg/l25/6 نیترات پتاسیم؛ ml3 امینوون) بیشترین تأثیر را در افزایش طول گیاهچه‌ها نشان داد. این امر نشان‌دهنده نقش کلیدی نیتروژن آلی در توسعه ریشه‌ها و بهبود جذب مواد مغذی است. نتایج مقایسه میانگین‌ها نشان داد که تأثیر ترکیبات مختلف نیتروژن بر رشد گیاهچه‌ها متفاوت بوده است تیمار 4 به دلیل ترکیب بهینه نیتروژن آلی و معدنی، بیش‌ترین رشد طولی را نشان داد. تیمار 1 که تنها نیتروژن معدنی داشت، بیش‌ترین قطر گیاهچه را نشان داد که نشان‌دهنده تأثیر فوری نیتروژن معدنی در رشد ساختاری گیاه است. تیمار 9 که ترکیب نامتعادلی از نیتروژن آلی و معدنی داشت، کم‌ترین رشد را نشان داد که اهمیت تعادل تغذیه‌ای را تأیید می‌کند. نتایج این پژوهش می‌تواند در بهینه‌سازی شرایط کشت گونه‌های ارکیده، به‌ویژه در محیط‌های گلخانه‌ای و کنترل‌شده، کاربرد داشته باشد. ترکیب مناسب نیتروژن آلی و معدنی می‌تواند نه‌تنها رشد گیاهچه‌ها را بهبود بخشد، بلکه در تولید انبوه ارکیدها نیز نقش مهمی ایفا کند. این یافته‌ها همچنین می‌تواند به توسعه کودهای اختصاصی برای ارکیدها منجر شود که در بازارهای تجاری بسیار ارزشمند است.
پژوهشگران	یاور وفائی (استاد راهنما)، فرشته حسینی (دانشجو)، فرزاد نظری (استاد مشاور)