|
عنوان
|
مکان یابی استقرار مراکز امداد و نجات در زلزله‌های احتمالی شهرستان نهاوند با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیارِ در GIS
|
|
نوع پژوهش
|
طرح پژوهشی خاتمه یافته
|
|
کلیدواژه‌ها
|
مدیریت بحران، سیستم اطلاعات جغرافیایی، مخاطره زلزله، مکان‌یابی
|
|
چکیده
|
استقرار فلات ایران بر روی پهنه‌ی پرحادثه کره‌ی زمین، ازجمله کمربند زلزله‌خیز آلپ – هیمالیا شرایطی را به وجود آورده که وقوع انواع بحران‌های طبیعی ازجمله زمین‌لرزه اجتناب‌ناپذیر است. جهت کاهش آسیب‌پذیری نیاز به مدیریت بحران قوی در برابر این نوع بحران‌ها است آمادگی قبل از وقوع بحران ازجمله اقدامات و برنامه‌ریزی این نوع مدیریت می تواند، می‌باشد. ﻭﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺭﻓﻮﻟﻮﮊﻳﻚ شهرستان نهاوند ﻭ ﻗﺮﺍﺭﮔﻴﺮﻱ ﺁﻥ دریکی ﺍﺯ ﻧﻘﺎﻁ ﺯﻟﺰﻟﻪخیز (گسل اصلی زاگرس) فلات ایران ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﻲ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﺍﻳﻦ شهرستان ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﺷﺪﻩ است، ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ تلاش‌هایی ﺟﻬـﺖ ﺩﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ روش‌ها ﻭ ﺭﺍﻩکارهایی ﻣﻨﺴﺠﻢ ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻭ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻱ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻭ ﺑﻪ ﺣـﺪﺍﻗﻞ ﺭﺳـﺎﻧﺪﻥ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﻓﺎﺟﻌﻪﺁﻣﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﺧﺪﺍﺩﻱ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻴﺮد. اولین نکته اساسی در مدیریت بحران و در مرحله مقابله که مستلزم مطالعه دقیق است، انتخاب بهینه مراکز امداد و نجات جهت دسترسی سریع افراد آسیب‌دیده می‌باشد، مناطقی که از مخاطرات به دور باشد و در صورت قرار گرفتن در معرض خطر، آسیب‌ندیده یا آسیب‌پذیری کمی متحمل شوند زیرا نجات جان افرادی که در معرض خطر قرارگرفته‌اند و انتقال آنها به مناطق امن در مرحله پیشگیری مسئله مهمی تلقی می‌گردد. لذا پژوهش پیش رو بر آن است مکان‌یابی استقرار مراکز امداد و نجات را در زلزله احتمالی نهاوند پیش‌بینی کند که در صورت وقوع حادثه استقرار این مراکز در کمترین زمان میسر گردد. بدین منظور مکان‌یابی و پهنه‌بندی این مراکز با توجه به دو خوشه طبیعی و انسانی در غالب 12 معیار همچون راه ارتباطی، تمرکز جمعیتی، تراکم روستایی، فاصله از گسل و غیره با بهره جستن از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و مدل‌های تاپسیس، ویکور، فازی و شبکه عصبی و استفاده از نرم‌افزار Idrisi و ARCGIS و SPSS انجام‌شده است. برای این کار پس از تهیه لایه های اطلاعاتی و ترسیم نقشه‌های برداری آنها و تبدیل آنها به لایه رستر، مطلوبیت آنها برای احداث مراکز امداد مشخص و لایه‌ها استاندارد شدند. برای اجرای روش فازی نقشه فازی هر لایه توسط نرم‌افزار Idrisi استخراج شد سپس از همپوشانی لایه‌های توسط مدل‌های فازی مناطق در پنج گروه طبقه‌بندی شدند. در محیط Arc GIS توسط عملگر Fuzzy Gamma مکان‌های مستعد استقرار مراکز امداد و نجات پهنه‌بندی گردید محاسبات اولیه شبکه عصبی، تاپسیس و ویکور در محیط SPSS صورت گرفت. اوزان حاصل از این مدل‌ها در محیط GIS به لایه‌ها داده شد و بعد از همپوشانی مدل‌ها اجرا شدند نتایج نشان داد که براساس مدل ویکور 42/69، شبکه عصبی 49/195، فازی 29/147 و تاپسیس 70/253 کیلومترمربع از منطقه از مطلوبیت بسیار بالایی برای احداث مراکز امداد و نجات برخوردار است و مهم‌تر اینکه مکان‌های مناسب برای این مراکز در سرتاسر دشت پراکنده است که این ویژگی پتانسیل خوبی برای مدیریت بحران در این شهرستان محسوب می‌شود.
|
|
پژوهشگران
|
محمود سوری (همکار)، سحر زندی (همکار)، هادی نیری (مجری اول)
|