|
عنوان
|
سنخ شناسی مفهوم هویت-طبقه در سنت تذکره نویسی عرفانی (طبقات الصوفیه و تذکره الاولیا)
|
|
نوع پژوهش
|
مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
|
|
کلیدواژه‌ها
|
تذکره های عرفانی، طبقات الصوفیه، تذکره الاولیا، هویت، طبقه، سبک زندگی
|
|
چکیده
|
تذکره نویسی عرفانی در مقام شکلی از نوشتار عرفانی است که از منظر روایی با دو وجه گزارهای- توضیحی و داستانی و از منظر گفتمانی با الگو سازی و مشروعیت بخشی به سوژه های عرفانی حکایت هایی را درباره آنها سامان داده است. برغم اشتراک در گونه ادبی یا پیروی از سنت روایی مشترک، برساخت روایی و گفتمانی تذکره ها بنا به تلقی ویژۀ مؤلف-راویان از مفهوم هویت-طبقه متفاوت است. در این نوشتار تلقی مولف-راویان دو تذکرۀ جمعی عرفانی، طبقات- الصوفیه انصاری و تذکره الاولیای عطار از مفهوم هویت-طبقه و پشتوانه های معرفتی و ایدئولوژیک سامان دهندۀ آنها دلالت یابی و تفسیر شده است. نتیجه نشان می دهد که مؤلف- راوی طبقات الصوفیه بنا به پیروی از سنت گردآوری حدیث و تأکید بر واقعیت صلب در تبیین هویت-طبقۀ سوژه های موضوع بازنمایی خود بیشتر بر عناصر از پیش تثبیت شدۀ هویت آنها تکیه کرده؛ عمدتاً از تبیین سبک زندگی مبتنی بر سلیقه و مصرف طفره رفته است. افزون بر این در تداوم روایی متن بخش قابل ملاحظه ای از فضای متنی را به تبیین مفاهیم عرفانی یا مناجات اختصاص می دهد. در مقابل مؤلف-راوی تذکره الاولیاء بنا به گرایش به عرفان عاشقانه و بی پروا نیز دلبستگی به جنون برساخته با گشودگی تمام، وجوهی از عناصر برسازندۀ سلیقه و مصرف سوژه ها همچون سخن گفتن، تغذیه، پوشاک، عبادات و مناسک، تعلقات و دارایی ها را بازنمایی می کند. با این وصف تلقی انصاری از مفهوم هویت-طبقۀ همسو با سنت قدیمیِ امتناع از بازنمایی فرد و بدن وی، فروبسته بوده؛ بازنمایی سوژه ها در خدمت تبیین مفاهیم عرفانی است در حالی که نوشتار عطار با بسط سنَت تذکره نویسی در خدمت تیپ سازی عرفان عاشقانه است، کنشی که قلندرانه اغلب وجوه زندگی روزمره سوژه ها را افشاء می کند.
|
|
پژوهشگران
|
آی ناز بردی پور (نفر دوم)، پارسا یعقوبی جنبه سرائی (نفر اول)
|