مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی افعی شاخدار دم عنکبوتی (Pseudocerastes urarachnoides) در استان ایلام
نوع پژوهش	طرح پژوهشی خاتمه یافته
کلیدواژه‌ها	زیستگاه، خزندگان، افعی دم عنکبوتی، مار، ایران
چکیده	مارها از اجزای مهم اکوسیستم ها هستند و نقش هایی نظیر شکارگر (کنترل کننده جمعیت جوندگان) و شکار در طبیعت ایفا می کنند. تا به امروز 86 گونه مار از 35 جنس و 7 خانواده در کشور ایران شناسایی شده است که از این تعداد 10 گونه بوم زاد کشور ایران هستند. افعی شاخدار دم عنکبوتی متعلق به جنس مارهای شاخدار Pseudocerastes است. پراکنش این گونه در کشور ایران بخش بزرگی از استان ایلام و در بخش های کوچکی از استان های کرمانشاه، لرستان و خوزستان است. در این مطالعه خصوصیات ریخت شناسی و زیست سنجی گونه، متغیرهای زیستگاهی، عوامل تهدید افعی شاخدار دم عنکبوتی و زیستگاه آن در هشت محدوده مطالعاتی در استان ایلام از طریق انجام عملیات صحرایی بررسی شد. براساس نتایج این مطالعه از میان زیستگاه های دشت های باز، دشت های منتهی به تپه، کوهپایه ای، تخته سنگی، صخره ای، تپه های کوچک و گرد، دامنه های پرشیب، دره ای، نهر کم عمق، دامنه های با شیب کم، تپه های کوچک و گرد (42 درصد) و دامنه های پرشیب ( 37 درصد) زیستگاه مطلوب افعی شاخدار دم عنکبوتی در استان ایلام است. بیشترین نقاط مشاهده افعی شاخدار دم عنکبوتی دارای پوشش گیاهی کم تراکم (58 درصد) و پس ازآن دارای پوشش گیاهی نیمه متراکم (32 درصد) بود. طی بازدید و بررسی زیستگاه های استان ایلام مشخص شد شاخص ترین بستر برای حضور افعی شاخدار دم عنکبوتی سازند گچی با نام گچساران است که بیش از 90 درصد مشاهدات در این تیپ بوده است. بر اساس مشاهدات میدانی، بیشترین تعداد افعی شاخدار دم عنکبوتی در فرم رویشگاهی اراضی باز (60 درصد) و پس ازآن به ترتیب در فرمهای رویشگاهی علفزار، درختچه زار و جنگل مشاهده شدند. مهم ترین عامل تهدید افعی شاخدار دم عنکبوتی در استان ایلام کشتن عمدی این گونه به ویژه در استان ایلام است. از دیگر عوامل تهدید این گونه صید غیرمجاز آن است متأسفانه افعی دم عنکبوتی توسط قاچاقچیان بین المللی و داخلی از زیستگاه اصلی جدا می شود. نزدیکی برخی از نقاط حضور گونه و زیستگاه به جاده های اصلی، فرعی و مال رو که محل تردد وسایل نقلیه است ازجمله عوامل تهدیدکننده این گونه محسوب می شود.
پژوهشگران	هانیه غفاری (مجری اول)، باربد صفایی مهرو (همکار)