مشخصات پژوهش

عنوان	تحلیل گفتمان انتقادی و علوم شناختی
نوع پژوهش	کتاب
کلیدواژه‌ها	تحلیل گفتمان، تحلیل گفتمان انتقادی، زبان شناسی شناختی، استعاره، نیرو-پویایی، وجه معرفتی شناختی
چکیده	گفتمان در گسترهٔ مفهومی خود، مخصوصا در بیانی غیرفنی، تنها به معنای گفتگو و محاوره ای است که بین دو یا چند نفر به طور همزمان در جریان است که می توان آن را به نوبهٔ خود نوعی آموزش به حساب آورد. شاید بر همین اساس بتوان واژگانی همچون سمینار، سخنرانی، خطابه، موعظه و امثال آن را نوعی گفتمان به حساب آورد. گفتمان را اگر چه برای اولین بار استاد چامسکی، رایگان هریک، در مقالهٔ خود با عنوان «تحلیل گفتمان» در سال 1952 در مجلهٔ زبان به کار برد، اما خود واژهٔ گفتمان از قدمت والایی برخوردار است، به گونه ای که می توان به قرن هشتم میلادی، قرن دوم هنری قمری، یعنی زمانی که محمد بن عمر و بن عثمان بن قنبر ملقب به سیبویه ایرانی، کتاب ارزشمند خودش را در خصوص نحو زبان عربی با عنوان الکتاب به چاپ رساند. وی در آن کتاب به خوبی واژهٔ گفتمان را به کار گرفت. از این رو، واژهٔ گفتمان واژه ای کهن است. شایان ذکر است که گفتمان به جنبه هایی از زبان می پردازد که تنها می توان آن ها را با ارجاع به متکلم، یعنی گوینده، شنونده یا مخاطب، همچنین شرایط بافتی -مکانی و زمانی و نیز عوامل دیگری بیان نمود که همگی در مشخص نمودن بسترهای بافت موقعیتی کلام یا پاره گفتار به کار می روند. در این کاربرد فنی، گفتگو شرط مقدماتی هر گفتمان است، حال آن که به باور برخی زبان شناسان گفتمان هم گفتار و هم نوشتار را که در جریان اجتماعی شکل می گیرد می تواند شامل باشد. شایان ذکر است که گفتمان ها با توجه به کارکردهای اجتماعی (social practices) مختلفی که در آن ها شکل می گیرد و نیز با توجه به مؤلفه های بافتی متفاوت، همچون گوینده یا نویسنده، شنونده یا خواننده و کسانی که مخاطب آنان هستند، فرق می کند. در یک بررسی کلی، می توان گفتمان را رویکردی ساختاری به متن دانست که امکان پیوند متن را به جنبه های مختلف جامعه شناختی میسر می سازد. در واقع، گفتمان ماحصل یک پدیدهٔ اجتماعی و یا رویکرد جامعه شناختی به مقولهٔ زبان است، و دلالت بر آن دارد که متن خود امری اجتماعی است که همراستا با روابط اجتماعی و نه جدای از آن تکامل و تکوین یابد.
پژوهشگران	بهناز وهابیان (نفر سوم)، فردوس آقاگلزاده (نفر دوم)، مسعود دهقان (نفر اول)