مشخصات پژوهش

عنوان	هیدروژئولوژی و پتانسیل یابی منابع آب زیرزمینی موجود در واحدهای سازند سخت و کارستی استان کردستان
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	آب زیرزمینی، سازندهای سخت و کارستی، سنجش از دور، غار، هیدروژئوشیمی، استان کردستان، Fuzzy-ANP، Weighted SUM
چکیده	استان کردستان با مساحتی حدود 28203 کیلومترمربع، در غرب ایران واقع شده است. این مساحت 1/7 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می دهد. بر اساس مطالعات این پژوهش 79 درصد استان کردستان را سازندهای سخت و کارستی تشکیل داده اند که در اثر تکتونیزه شدن شدید آبخوان های متعددی در منطقه تشکیل شده است که تاکنون مطالعه جامعی برای استان انجام نگرفته بود و با توجه به موقعیت و گستردگی منطقه و غنی بودن منابع آب زیرزمینی به عنوان منطقه مطالعه انتخاب شد. وجود چنین آبخوان هایی باعث به وجود آمدن چشمه های متعدد و پرآبی در سطح استان گردیده است (35556دهنه چشمه). برای تعیین مناطق با پتانسیل آب زیرزمینی، 9 پارامتر لیتولوژی، تراکم شکستگی ها و آبراهه ها، پوشش گیاهی، شیب و جهت شیب، ارتفاع با دو فاکتور میزان بارش و مساحت و شاخص میزان رطوبت به عنوان عوامل تأثیرگذار در نفوذ آب و تشکیل آبخوان در نظر گرفته شدند. در این تحقیق، مقایسه نتیجه ی مدنظر (شرایط واقعی) با نتایج حاصل از روش های ANP و SUM و ترکیب روش های SUM و ANP با روش منطق فازی، به عنوان معیار ارزیابی انتخاب شد. بر اساس صحت سنجی مشخص گردید که روش Fuzzy-ANP با پوشش 46% از منطقه به عنوان پتانسیل بسیار زیاد و زیاد و همچنین قرار گیری 74% درصد آبدهی های کل چشمه ها در مناطق با پتانسیل زیاد و بسیار زیاد نتیجه مطلوب تری در مقایسه با سایر روش ها داشته است. بر اساس نقشه پتانسیل یابی نهایی به ترتیب مناطق با لیتولوژی آهک، کنگلومرا و ماسه سنگ با 4/54 درصد مساحت پوشش اولویت اول لیتولوژی و سنگ های بازالتی به شدت خردشده به همراه توف، ماسه سنگ و آهک دولومیتی با 27 درصد مساحت پوشش دومین اولویت از نظر فراوانی این نوع لیتولوژی در مناطق با پتانسیل زیاد و بسیار زیاد بوده اند. بیشتر بخش غرب و مرز جنوبی استان به دلیل لیتولوژی مناسب و همچنین تراکم بالای خطواره و گسل و ... دارای پتانسیل بالای آب زیرزمینی هستند. به دلیل تراکم بالای چشمه با دبی بالای 1 لیتر بر ثانیه در حاشیه جنوبی و خارج از محدوده استان نشانگر وجود آب زیرزمینی زیاد و پتانسیل بالای این محدوده از لحاظ آب زیرزمینی بوده و می تواند استنباطی بر انتقال آب زیرزمینی به خارج از استان باشد چراکه بخش مرزی جنوب استان در هر چهار روش پتانسیل یابی به عنوان منطقه با پتانسیل بالای آب زیرزمینی شناخته شده است و همچنین با توجه با مدل رقومی ارتفاعی استان بخش مرزی جنوب استان را ارتفاعات تشکیل می دهد و چشمه های پایین دست خارج از محدوده در نزدیک مرز جنوبی می تواند از حوضه آبگیر خودشان در بالادست تغذیه شده باشند. آنیون و کاتیون غالب منابع آب استان بیکربنات و کلسیم می باشد و با توجه به قرارگیری نمونه ها در دیاگرام پایپر، تیپ آب بی کربنات کلسیک بوده و براساس دیاگرام دورف پیشرفته منشاء عمده آبخوان ها آب های تغذیه شده به سفره های آهکی و ماسه سنگ می باشند. از نظر قابلیت شرب بر اساس نمودار شولر و میزان TDS حدود 95 درصد منابع بهره برداری آبخوان های سازند سخت و آهکی منطقه دارای آب باکیفیت مناسب برای شرب می باشد. همه غارهای استان کردستان بر روی واحدهای کارستی واقع شده اند. بررسی امتداد راهروهای غارها و نقشه پلان و نیم رخ غارها نشان دهنده غالب بودن کنترل توسعه غارها توسط گسل و درزه های منطقه می باشد . در بعضی موارد نیز توسعه غارها بیشتر در ارتباط با جریان آب می باشد (اگر چه گسل و شکستگی اولین عامل توسعه این نوع غارها نیز بوده است). بر اساس مطالعات در مناطقی که تراکم چشمه بالاست در عوض چشمه ها آبدهی کم دارند و سیستم توسعه کارست افشان همچنین در مناطقی که تراکم و تعداد چشمه کم است در عوض چشمه ها آبدهی بالایی داشته و می تواند معرف سیستم توسعه کارست کانالی باشد. بنابراین به طورکلی در قسمت های جنوبی استان سیستم توسعه به نظر می رسد از نوع کانالی و در بقیه قسمت ها افشان باشد. همچنین با ارزیابی دبی ویژه سازندهای سخت و کربناته مشاهده می شود که سنگ های کربناته با دبی ویژه 43/1 لیتر بر ثانیه بر کیلومترمربع بیشترین تراوایی و سنگ های کریستاله با دبی ویژه 24/0 لیتر بر ثانیه بر کیلومتر مربع کمترین تراوایی را دارند. کمترین هدایت الکتریکی مربوط به چشمه های سازند سخت و کارستی می باشد.
پژوهشگران	مهدی کرد (استاد مشاور)، عبدالرضا واعظی هیر (استاد راهنما)، ناصر جبرائیلی اندریان (دانشجو)