مشخصات پژوهش

عنوان	بررسی نقوش سپرهای جنگی در نگاره های شاهنامه بایسنقری و تهماسبی
نوع پژوهش	مقاله چاپ‌شده در مجلات علمی
کلیدواژه‌ها	نگاره های شاهنامه بایسنقری، نگاره های شاهنامه تهماسبی، نقوش سپرهای جنگی
چکیده	شاهنامه های بایسنقری و تهماسبی، از شاهکارهای هنری و فرهنگی ایران محسوب می شوند. شاهنامۀ بایسنقری در دوره تیموری و در مکتب هرات نگارگری شده و شاهنامۀ تهماسبی در دوره صفوی و در مکتب تبریز کتابت شده است. صحنه های نقاشی شده در این دو نسخه ارزشمند، دارای سپرهای جنگی است که نقوش بسیار زیبا و غنی بر آن قابل مشاهده است. این پژوهش در پی آن است که با بررسی نقوش سپرهای جنگی در دو شاهنامه، انواع نقوش را دسته بندی و از نظر نوع طراحی و رنگ مورد بررسی و تجزیه و تحلیل کمی و کیفی قرار دهد؛ برای نیل به این هدف با گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی و به روش تحلیلی-توصیفی، نگاره های سپردار هر دو شاهنامه استخراج و نقوش آن بیرون آورده و شرح داده شد و مورد مطالعه تطبیقی قرار گرفت. نقوش شاهنامه بایسنقری را انواع نقوش هندسی، لوتوس، شمسه، اسلیمی، گل های پنج و شش پر درشت تشکیل می دهند. کاربرد نقوش هندسی در شاهنامه تهماسبی کم تر شده و به جای آن انواع نقوش اسلیمی ماری، اسلیمی و ختایی و اسلیمی در هم، به کار گرفته شده است که ظریف تر و پر جلاتر کار شده اند. زمینه اکثر سپرهای شاهنامه بایسنقری به رنگ اکر، مشکی و سورمه ای است و نقوش روی آن طلایی، سبز، آتشی، آبی و اکر است در حالی که تقریباً تمام نقوش شاهنامه تهماسبی با رنگ طلایی ترسیم شده و زمینه نقوش غالباً از رنگ های متنوع آبی، سبز، قرمز، سورمه ای، نارنجی و سیاه تشکیل شده است. سنت ترسیم سپرهای جنگی منقوش، برای شاهنامه تهماسبی، در ادامه شاهنامه بایسنقری است اما نقوش همانندسازی نشده اند. و ترسیم بُعد سپر صرفاً در شاهنامه تهماسبی وجود دارد. رابطه ای معناداری بین نقوش هر سپر و هویت صاحب سپر یافت نشد. اهداف مقاله: 1. شناخت نقوش به کار رفته در سپرهای شاهنامۀ بایسنقری و تهماسبی 2. شناسایی نقش مایه های برگرفته از سپرهای شاهنامۀ بایسنقری در ترسیم سپرهای شاهنامۀ تهماسبی سوالات مقاله: 1. عمده ترین نقوش به کار رفته در سپرهای شاهنامه بایسنقری و تهماسبی چیست؟ 2. آیا هنرمند نسخه تهماسبی از نقوش سپرهای شاهنامۀ بایسنقری در ترسیم سپر بهره برده است؟ 3. رابطه ای بین نقوش هر سپر و هویت یا طبقه اجتماعی صاحب سپر وجود دارد؟
پژوهشگران	احمد زارع ابرقویی (نفر دوم)، جواد ده ده جانی (نفر اول)