|
چکیده
|
گفتمان یکی از مهمترین مفاهیم اندیشۀ مدرن در علوم انسانی و علوم اجتماعی است. به طور کلی، می توان گفت که گفتمان شیوه ای از تفکر است، پراکتیسی فرهنگی یا چارچوبی نهادی که به دنیا معنا و ساختار می بخشد. اهمیت گفتمان از آنجا ناشی می شود که انسان در زندگی روزمرۀ خویش دائماً متون اجتماعی گوناگونی را تولید می کند؛ وارد تعامل و گفتگو با دیگران می شود؛ و فورماسیونهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعۀ خود را می سازد. انسان زبانی را بکار می برد که هم معانی آشکار دارد و معانی نهفته، ولی آن معانی پنهان آثار و نتایج زیادی دارند. نقش زبان الزاماً در بازنمایی خلاصه نمی شود، بلکه زبان واقعیت اجتماعی را نیز بر می سازد. تحلیل گفتمان به بررسی متن ، چه به صورت نوشتار یا گفتار، کوتاه یا بلند، و رابطۀ متن با بافتی می پردازد که از آن برخاسته و در آن گردش می کند. تحلیل گفتمان ، در واقع، پنجره ای رو به سوی مشکلات و معضلات اجتماعی است. این رویکرد هم به زبان متن توجه دقیق می کند، هم به بافت و موقعیت تولید، و درک و دریافت متن. به عبارت دیگر، این رهیافت تلاش می کند تا برای تبیین یک پدیدۀ اجتماعی هم به ساز وکارهای زبانی ِ متن توجه کند و، از طرف دیگر، چون تببین پدیده های اجتماعی صرفاً با مطالعۀ متن مقدور نمی باشد، هم از نظریه های کلان حوزۀ علوم اجتماعی، روانشناسی و فلسفه کمک بگیرد.
|