ایران از مراکز مهم تنوع ژنتیکی گونه‌های گیاهی در دنیا می‌باشد. در این ارتباط 39 گونه ارکید خاکزی در مناطق مختلف ایران رویش دارند. غده‌های زیرزمینی این گونه‌ها جهت تولید ثعلب در حجم وسیع جمع‌آوری می‌شوند که منجر به نابودی زیستگاه این گونه‌های ارزشمند شده است. فرآیند جوانه‌زنی پیچیده و داشتن رابطه همزیستی با قارچ‌ها و طولانی بودن چرخه زندگی ارکیدها در شر ایط طبیعی باعث تکثیر، اصلاح و اهلی‌سازی این گونه‌ها را مشکل ساخته است. در تحقیق حاضر تکثیر درون شیشه‌ای از طریق جوانه‌زنی ناهمزیست، و سازگارسازی و استقرار گیاهچه سه گونه ثعلب دارویی بومی استان کردستان شامل Orchis simia، Anacamptis coriophora و Dactylorhiza umbrosa در شرایط محیط طبیعی در دو منطقه سنندج و روستای بست از توابع شهرستان دیواندره مورد بررسی قرار گرفت. در بخش مربوط به تکثیر درون شیشه‌ای، جوانه‌زنی موفقیت آمیز هر سه گونه ارکید خاکزی ایرانی با استفاده از ترکیبات آلی (آب آناناس و آب نارگیل) و ترکیبات نیتروژن‌دار (آمینوون، پپتون و کازئین هیدرولیزات) در محیط کشت Malmgren حاصل شد و هر سه گونه به طور موفقیت‌آمیز تا مرحله گیاهچه‌های آماده برای سازگاری رشد کردند. در آزمایش دوم گیاهچه‌ها به سینی نشا منتقل و به محل‌های مورد نظر منتقل شدند. در آزمایش دوم اثر خاک میکوریزای تجاری و تاریخ انتقال بر قابلیت استقرار گیاهچه و خصوصیات رشدی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بهترین زمان برای انتقال گیاهچه به عرضه طبیعی در پاییز و همزمان با شروع بارندگی‌های پاییزی می‌باشد در حالی که انتقال گیاهچه در فصل بهار منجر به استقرار ضعیف‌تر گیاهان شد. از طرف دیگر گیاهان رشد کرده در روستای بست دیواندره قدرت و استقرار بهتر و دارای غده‌های بزرگ‌تر نسبت به گیاهان کشت شده در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان بود. این نشان می‌دهد که نواحی که ارکیدها به طور طبیعی در آن رشد می‌کنند نسبت به سایر نواحی، اهداف مناسب‌تری برای کشت و کار ارکیدهای خاکزی می‌باشند. نتایج تحقیق حاضر نشان‌دهنده پتانسیل ارکیدها به عنوان گیاهان دارویی دیم جهت کشت و کار بر نواحی مستعد استان کردستان دارد.
