در سال های اخیر، آموزش عالی با سه تغییر عمده پارادایمی "توسعه یادگیری مادام العمر"، "دموکراتیز کردن دانش" و "توسعه جامعه جهانی دانش" مواجه شده است. هدف از انجام این پژوهش طراحی و اعتبارسنجی ابزار ارزیابی عناصر و ابعاد پداگوژی در فرایندهای یاددهی- یادگیری پایدار در مؤسسات دانشگاهی دولتی و غیردولتی است. روش ها: روش پژوهش، آمیخته اکتشافی است که بهشیوه پیاپی در دو بخش کیفی و کمی انجام شده است. در بخش کیفی به منظور گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته با 17 نفر از اساتید صاحبنظر و متخصصین آموزش عالی استفاده شد که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. روش تحلیل داده ها، روش تحلیل محتوای استقرایی بود. در راستای اعتباربخشی یافته ها از دو راهبرد تحلیل و بازبینی توسط مشارکت کنندگان و توسط همکاران استفاده شد. روش پژوهش در بخش کمی توصیفی– پیمایشی بود. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته و شامل 3 خرده مقیاس و محتوای آن برگرفته از داده های بخش کیفی بود. جامعه آماری 322 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه های دولتی و غیردولتی بودند که براساس فرمول کوکران انتخاب شدند. داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS و AMOS تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: نتایج تحلیل داده ها در فرایند کدگذاری، به شناسایی 75 کد باز منجر شد که در نهایت در قالب 22 مقوله محوری و 3 کد انتخابی (دانشجویان، برنامه درسی و آموزشی، اساتید) دسته بندی شد. در بخش کمی، نتایج نشان داد که الگوی مورد نظر از اعتبار کافی و مناسبی جهت شناسایی مولفه های پداگوژی پایدار برخوردار می باشد. همچنین نتایج بخش کمی بیانگر آن بود که به طورکلی وضعیت موجود شاخص ها در دانشگاه های دولتی (2/99) به طور معنی داری بالاتر از دانشگاه های غیردولتی (2/88) است (0/05>t=4/11, P). نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل از مطالعه، می توان بیان کرد که دانشگاه ها برای حفظ و ثبات خود در شرایط کنونی بایست به سمت پایداری پیش روند. بر این اساس یکی از شاخص های اصلی دانشگاهی پایدار، پداگوژی پایداری است که دارای راهبرد و استراتژی پایدار، دید فراکنشی نسبت به برنامه درسی، پرورش دانشجویانی خلاق و هوشمند و اساتیدی به روز و دارای هویت آکادمیک بوده که همواره در صدد تقویت هویت شهروندان حرفه ای درکمک به جامعه پایدار و پیشگام است. بنابراین یافته های این پژوهش می تواند در راستای غنای هرچه بیشتر فرایندهای یاد دهی- یادگیری پایدار مورد استفاده قرار گیرد.
