محمد شفیع رحمانی

سابقه و هدف: تنوع ژنتیکی نقش مهمی در حفظ کارکردهای اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی و بقای گونه های گیاهی ایفا می کند. آگاهی از الگوهای طبیعی تغییرپذیری و پایه های تکاملی آن از اهمیت کاربردی بالایی در مدیریت پایدار و حفاظت جنگل برخوردار است. بر اساس تئوری های ژنتیک جمعیت، از دست رفتن تنوع ژنتیکی یکی از تهدیدات جدی فراروی حیات گونه های برخوردار از جمعیت های کوچک و مناطق جغرافیایی باریک به شمار می آید. بهره گیری از نشانگرهای مولکولی بستر مناسبی را برای مطالعه الگوهای تنوع ژنتیکی در گونه های در معرض تهدید و آشکارسازی جنبه های اکولوژیکی و دموگرافیک مدیریت این گونه ها به منظور اجرای پروژه های حفاظت و احیای آن فراهم می کند. در میان این نشانگرها، نشانگرهای توالی تکراری ساده (ISSR)، چندشکلی مناطق تکثیریافته بین رتروترانسپوزونی (IRAP) و چندشکلی نواحی هدف کدون شروع (SCoT) روش هایی مبتنی بر واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR)، سریع، و مقرون به صرفه هستند که با تکرارپذیری بالا جایگاه های ژنی را در ژنوم تکثیر می کنند. در این مطالعه تنوع ژنوتیپی و فنوتیپی 109 پایه نمونه برداری شده از نه جمعیت وی ول (Quercus libani) در جنگل های زاگرس شمالی با استفاده از نشانگر مولکولی چندشکلی نواحی هدف کدون شروع (SCoT) و مشخصه های ریخت شناختی و بیوشیمیایی برگ گزارش شده است. مواد و روش ها: برای انجام این مطالعه، از نه جمعیت وی ول (Q. libani) توده های مختلف بلوط شهرستان های مریوان و بانه، و در هر جمعیت از حداقل 10 پایه (در مجموع 109 ژنوتیپ) با فواصل حداقل 100 متر از همدیگر نمونه برگی جمع آوری و تا زمان استخراج DNA در دمای 20- درجه سانتی گراد نگهداری شد. برای بررسی های ریخت شناختی و بیوشیمیایی از هر یک از همین پایه های نمونه برداری شده به صورت تصادفی حداقل 50 برگ جدا و تا انجام اندازه گیری ها و آزمایشات در 4 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. به منظور مطالعه تنوع ریخت شناختی، از هشت مشخصه مورفولوژیکی انتخاب شده از توصیف کننده های تنوع ژنتیکی گونه های جنس Quercus استفاده و برای اندازه گیری مشخصه های بیوشیمیایی نیتروژن کل، درصد پروتئین، نشاسته و قندهای کل، پتاسیم، کلسیم منیزیم، و آهن از روش کجلدال، اسپکتروفتومتری، جذب اتمی و روش رنگ سنجی شعله ای استفاده شد. استخراج DNA ژنومی با استفاده از CTAB و بر پایه دستورالعمل دوی