جلال خورشیدی

Ophrys schulzei، گونه‌ای ارکید است که بخش زیرزمینی آن‌ کاربردهای زیادی در صنایع غذایی و دارویی دارد. درصد جوانه‌زنی پایین، شرایط اکولوژیکی خاص مورد نیاز و برداشت‌های بی‌رویه و غیر اصولی از این گیاه موجب شده که جمعیت آن‌ در عرصه طبیعی به شدت کاهش یافته و در معرض خطر انقراض قرار گیرد. بنابراین ارزیابی روش‌های مختلف تکثیر این گیاه به‌منظور حفاظت برون‌جای و نیز تکثیر و اهلی‌سازی آن، از ضروریات است. در این پژوهش، جوانه‌زنی، تشکیل پروتوکورم و شاخص‌های رشدی گیاهچه Ophrys schulzei در 5 نوع محیط کشت درون شیشه ای شامل Malmgren،Orchimax ،P723 ،1/4 MS و1/4 B5 در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 تکرار طی سال‌های 1398 تا 1400 در مرکز پژوهشی اصلاح و توسعه گیاهان دارویی دانشگاه کردستان مورد ارزیابی قرار گرفت. بیش‌ترین (25/26 درصد) و کم‌ترین (0 درصد (درصد جوانه‌زنی به‌ترتیب در محیط کشت‌های Malmgren و Orchimax مشاهده شد. پروتوکورم‌ها در محیط کشت Malmgren زودتر از سایر محیط کشت‌ها (19/33 روز پس از کشت بذر) بوجود آمدند. در محیط کشت 1/4 MS، پروتوکورم‌ها پس از بوجود آمدن در همان حالت باقی ماندند و هیچ گونه تغییر قابل توجهی در آن‌ها مشاهده نشد. مریستم‌های اولیه در محیط کشت Malmgren، زودتر از دو محیط کشت 1/4 B5 و P723 (105/66 روز پس از کشت بذر) ظاهر شدند. فقط در سه محیط کشت P723، Malmgren و 1/4 B5، گیاهچه تشکیل شد. بیش‌ترین وزن پروتوکورم‌ (0/12 گرم) متعلق به محیط کشت Malmgren، و بیش-ترین طول ریشه‌ (21/44 میلی‌متر)، وزن ریشه‌ (0/19 گرم)، وزن اندام هوایی (0/05 گرم)، طول گیاهچه (45/98 میلی‌متر) و وزن گیاهچه (0/37 گرم)، متعلق به گیاهچه‌های محیط کشت P723 بود. از نظر تعداد ریشه و طول اندام هوایی گیاهچه، بین سه محیط کشت مذکور تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. به‌طور کلی، از بین محیط کشت‌های مورد مطالعه، Malmgren و P723 محیط کشت‌های مناسب‌تری جهت تولید گیاهچه Ophrys schulzei شناخته شدند.