قادر میرزاقادری

گونه های آجیلوپس از خویشاوندان وحشی گندم بوده و منابع ژنتیکی بی نظیری برای اصلاح کیفیت گندم هستند. یکی از این گونه ها، آجیلوپس تریانسیالیس(Aegilops triuncialis; 2n=4x=28; UtUtCtCt) است که آلوتتراپلویید بوده و از منابع ارزشمند مقاومت به بیماری و آفات به حساب می آید. در این پژوهش ارقام گندم نان ((AABBDD; 2n=6x=42 به نام های: امید، نوید، زرین، پیشگام و MV-17 با گونه آجیلوپس تریانسیالیس تلاقی داده شد و هیبرید ها ی F1 و F2 (حاصل از خودباروری F1) مورد بررسی سیتوژنتیکی و میوزی قرارگرفتند. ارقام مختلف گندم نان از لحاظ میزان تلاقی پذیری متفاوت بودند. به طور متوسط میزان تلاقی پذیری در حدود 6/42% و فراوانی تشکیل بذر ها ی هیبرید نسل دوم در حدود 002/0 % برآورد گردید. در این پژوهش هیبرید ها ی حاصل از تلاقی گندم نان و آجیلوپس تریانسیالیس، همه دارای 35 کروموزوم (n=5x=35; (ABDCtUt و آمفی پلوییدهای هیبرید ها ی نسل دوم نیز دارای تعداد متفاوتی از کروموزوم ها بودند. با روش فلوسایتومتری میزان 2C DNA ژنوم هسته هیبرید ها ی F1، 64/23 پیکوگرم و در هیبرید ها ی نسل F2، 3/46-4/39 پیکوگرم برآورد شد. در متافازI میوز هیبرید ها ی نسل اول به طور متوسط 16/5 عدد بیوالنت میله ای و 66/23 عدد یونیوالنت مشاهده شد. میانگین متوسط تعداد دیاد و همچنین تعداد دانه ی گرده فعال در هیبرید ها به ترتیب 74/17 و 89/419 برآورد گردید. بیشترین و کمترین مقدار گامت کاهش نیافته و دانه ی گرده ی فعال مربوط به هیبرید آجیلوپس تریانسیالیس × پیشگام با میانگین 1/0 و 073/0 و هیبرید آجیلوپس تریانسیالیس × زرین با میانگین 03/0 و 024/0 بود. تغییرات ژنتیکی در توالی بیان شونده ی هیبرید ها نسبت به والدین با استفاده از نشانگرهای PLUGمورد ارزیابی قرار گرفت نسبت نوار ها ی حذف شده در هیبرید ها 13/0% بود این موضوع نشاندهنده ی بازآرایی های سریع ژنومی در هیبرید های نسل اول است.