مشخصات پژوهش

عنوان	سبک شناسی ساختارگرا در سوره های مکی و مدنی (نمونه موردی: دو سوره الحجر و الفتح)
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	سبک شناسی ساختارگرا، رومن یاکوبسن، سوره های مکی و مدنی، سوره حجر، سوره فتح
چکیده	هدف از این پژوهش این است که به شیوه توصیفی-تحلیلی و بر اساس سبک شناسی ساختارگرایی ادبی و مطابق با نظریه ی رومن یاکوبسن، سوره های مکّی و مدنی از جهت ساختار لفظ و معنا بررسی شوند تا به وجوه تفاوت و تشابه آن ها دست پی برده شود. با کاوش در دو سوره ی حجر و فتح به عنوان نمونه های موردی، به این نتایج دست یافته شد که غرض اصلی سوره ی حجر تسلّی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و تأکید بر حقانیّت پیامبری ایشان و قرآن کریم است که در تمام سطوح آوایی، واژگان و نحوی – بلاغی هماهنگی لفظ و معنا جلوه گر است. در برخی آیات، واژه ها طولانی تر هستند و ریتم و موسیقی آن نیز سنگینتر است چون اندوه پیامبر و دلتنگی ناشی از اذیت های کافران را می نمایاند و در برخی آیات که خداوند از پیامبر دلجویی نموده است، طول آیه ها کوتاه تر و ریتم آن سریع تر می شود. سوره ی فتح که مدنی است، به دلیل نزول در اوایل دعوت، مقداری رنگ و بوی سوره های مکی را دارد و از لحاظ آوایی نسبت به سایر سوره های مدنی موزون تر و از لحاظ محورجانشینی و همنشینی در برگزیدن واژگان و ساختار نحوی و بلاغی به ساختار سوره های مکّی مشابه تر است. در نتیجه در محورهای جانشینی و همنشینی و کارکردهای ارتباطی این دو سوره تفاوتی که به نظر می آید این است که در سوره ی حجر در تمام سطوح آن حالتی از دو وجهی بودن و نظام تقابل و تناقض برقرار است، امّا در سوره ی فتح چند وجهی بودن و حالتی از تضاد برقرار است نه تناقض. بنابر این هر یک از سوره های مکّی و مدنی در جهت اهداف بیانی خود در قالبی از لفظ و معنای مخصوص به خود بهره مند هستند و زمان نزول قرآن نیز در آن تأثیرگذار است؛ یعنی هرچه به صدر اسلام نزدیک تر باشد، آیات آن موزون تر و کوتاه تر است و هر چه به اواخر دوره ی نزول قرآن نزدیک باشد، مقطع آیات طولانی تر است تا مفصل تر به بیان احکام شرعی بپردازد
پژوهشگران	جمیل جعفری (استاد راهنما)، عبدالله رسول نژاد (استاد مشاور)، سارا کریمی ابراهیم آباد (دانشجو)