مشخصات پژوهش

عنوان	دیدگاه فاضل سامرائی نسبت به دو مکتب نحوی بصری وکوفی در کتاب معانی النحو
نوع پژوهش	پایان نامه
کلیدواژه‌ها	فاضل سامرائی، معانی النحو، مدرسه بصره، مدرسه کوفه.
چکیده	پس از شکل گیری علم نحو و تلاش در وضع قواعد و قوانین آن در شهر بصره، تعدادی از نحات که این علم را نزد نحات بصره فراگرفته بودند، در شهر کوفه گردهم جمع شدند و ایراداتی بر رویکرد و روش نحات بصره وارد کردند. این اختلافات بیشتر در زمینه مصادری بود که عبارات و شواهد مورد استناد از آن ها استخراج می شدند، اما در ادامه اختلافاتی نیز در فروع و چگونگی تحلیل کلام عرب نیز به وجود آمد. این اختلافات به مرحله ای رسید که دو رویکرد متفاوت در علم نحو شکل گرفت که به عنوان مدرسه نحو بصره و مدرسه نحو کوفه شناخته می شوند. از همان قرن دوم هجری تا زمان معاصر اختلافات این دو مدرسه مورد توجه پژوهشگران فراوانی بوده و از زوایای مختلفی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. از جمله این پژوهشگران که از نحات بزرگ و شناخته شده معاصر می باشد، فاضل صالح سامرائی است. او در بیشتر آثار خود، نحو عربی را با رویکردی معناشناسانه مورد بررسی قرار داده و در کتاب "معانی النحو" توانسته است به صورت کامل تمامی ابواب نحو را از لحاظ معنایی بررسی نماید. سامرائی در این کتاب به اختلافات دو مدرسه بصره و کوفه نیز اهمیت داده و آراء آن ها را مورد نقد و بررسی قرار داده است. در این پژوهش با هدف دست یابی به دیدگاه سامرائی نسبت به این دو مدرسه و میزان تمایل او به آن ها، سعی شده است که با روش تحلیلی- توصیفی نمونه هایی از اختلافات میان نحات مدرسه بصره و کوفه در کتاب "معانی النحو" بررسی شوند. مهم ترین نتیجه به دست آمده از پژوهش این است که در کتاب"معانی النحو" معیار اصلی سامرائی، مسأله معنا است و در میان آراء نحات این دو مدرسه هر کدام تطابق و همانگی بیشتری با معنا داشته باشند را برمی-گزیند. در این میان گاهی دیدگاه نحات بصره را ترجیح می دهد و گاهی نیز دیدگاه نحات کوفه را صحیح می داند، در برخی موارد نیز دیدگاه خاص خود را دارد و تحلیل و توجیه هر دو مدرسه را اشتباه می داند. از این رو نمی توان او را پیرو هیچکدام از مدارس نحوی دانست و یا میزان تمایل او به یکی از مدارس را به طور کلی به اثبات رساند.
پژوهشگران	هادی رضوان (استاد راهنما)، مبین قاسمی (دانشجو)