زاهد یوسفی

ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه استفاده از آن در کاربردهای مرتبط با حوزه‌های مختلف تقریباً بر همه جنبه‌های زندگی شهری تأثیر گذاشته است. این فناوری با تغییر در شیوه انجام فعالیت‌ها، شکل‌های جدیدی از خدمات را ارائه می‌دهد که در شرایط ضروری این شکل‌های جدید بیش از پیش به چشم می‌آیند. در سه سال گذشته با توجه به شیوع همه‌گیری کووید- 19 در سراسر دنیا استفاده از سیستم‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور کاهش قابل توجه ارتباطات فیزیکی جهت جلوگیری از مشکلات ناشی از همه‌گیری بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت، به گونه‌ای که خدمات مجازی (مانند آموزش آنلاین، دورکاری، فروشگاه‌های مجازی و غیره) در شهر سنندج همانند دیگر شهرهای ایران جایگزین خدمات حضوری شدند. بنابراین لزوم استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در طول همه‌گیری کووید- 19 منجر به ایجاد تحولی عظیم در شیوه زندگی افراد شد که پیش از آن افراد زیادی استفاده از آن خدمات را لازم نمی‌دیدند. این تغییرات می‌تواند مفهوم مکان زمان، روابط اجتماعی، فعالیت‌های شهری و سفرهای روزانه که از جمله عناصر شکل - دهنده ساختار فضایی شهری هستند را دگرگون سازد. با توجه به اهمیت ساختار فضایی در موضوع توسعه شهرها و تغییرات ایجاد شده در طول همه‌گیری که اثرات آن پس از دوره همه‌گیری نیز بر شهرها باقی مانده است، ما در این پژوهش به بررسی دقیق‌تر این اثرات خواهیم پرداخت. در این مطالعه اثرات فناوری اطلاعات و ارتباطات بر عناصر و عوامل شکل‌دهنده ساختار فضایی با توجه به چهار بُعد اصلی فیزیکی و فضایی، جنبه‌های انسانی، فعالیت‌ها و تحرک و جریان‌ها در طول و بعد از همه‌گیری در شهر سنندج مورد بررسی قرار گرفته‌اند. شیوه جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و میدانی بوده و داده‌های این پژوهش از که طریق پرسشنامه تهیه شده با استفاده از دو روش توصیفی و استنباطی تحلیل شده‌اند. براساس نتایج به دست آمده رابطه معنادار قوی بین تمام متغیرهای عناصر شکل دهنده ساختار فضایی شهر سنندج با متغیرهای فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود دارد. لازم به ذکر است که سطح معناداری این روابط 01 / 0 است و ارزیابی معنادار بودن روابط بین متغیرها نشان داد که روابط مورد نظر با اطمینان 98 درصد هر سه بازه زمانی معنیدار است. به طور کلی فناوری اطلاعات و ارتباطات با افزایش انعطاف‌پذیری زمانی و مکانی و کاهش تمرکز فعالیت‌ها و حتی سکونت در مراکز شلوغ شهری، منجر به تضعیف ساختار تک مرکزی (تمرکززدایی) و باز توزیع الگوی مکانی جمعیت و فعالیت می‌شود.