یاور وفائی

کدوئیان خانواده بسیار مهم است که شامل تعداد زیادی از سبزیجات با ارزش اقتصادی با سطح وسیع کشت و کار می‌باشد. بر اساس منابع برخی از سبزی‌های خانواده کوکوربیتاسه شامل خربزه و طالبی از ایران منشأ پیدا کرده‌اند. گرمک یکی از سبزی‌های میوه‌ای با تنوع بالای مورفولوژی میوه می‌باشد که از گذشته تا به امروز در مناطق مختلف ایران و عراق کشت و کار می‌شود و بخش مهمی از میوه‌های مصرف شده توسط مردمان این نواحی است. ارزیابی تنوع درون و بین جمعیتی، یکی از اولین گام‌های در برنامه‌های اصلاحی بسیاری از سبزی‌های استراتژیک می‌باشد. وجود تنوع بالا، امکان تلاقی برای رسیدن به ژنوتیپ-های با صفات مطلوب را فراهم می‌سازد. با توجه به اینکه، مطالعات کمی بروی توده‌های گرمک ایران صورت گرفته است، در مطالعه حاضر، تنوع ژنتیکی و ساختار جمعیت 52 ژنوتیپ گرمک مربوط به 20 منطقه ایران و عراق با 12 نشانگر IRAP مورد بررسی قرار گرفت. میزان کل قطعات تولید شده به‌وسیله‌ آغازگر‌های IRAP 111 قطعه با میانگین درصد چندشکلی 66/78 بود. در مقابل، قدرت تفکیک آغازگرها (Rp) در محدوده 25/2 تا 05/34 قرار داشت. دندروگرام حاصل با استفاده از ضریب تشابه دایس و الگوریتم UPGMA، ژنوتیپ‌ها را در 6 دسته قرار داد که این گروه‌بندی توسط نتایج حاصل از تجزیه به مولفه‌های اصلی نیز تایید شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مولکولی نشان داد که واریانس درون جمعیتی بیشتر از واریانس بین جمعیتی است. با توجه به نزدیکی جغرافیایی دو کشور ایران و عراق و همچنین مشترکات فرهنگی، در کل می‌توان نتیجه گرفت که قرار گرفتن ژنوتیپ‌های مربوط به جمعیت‌های ایران و عراق در کشورهای گروه‌های یکسان نشاندهنده جریان ژنی احتمالاً از طریق تبادل مواد ژنتیکی می‌باشد. هر دو نشانگر به خوبی ژنوتیپ‌های مورد مطالعه را از هم تفکیک نمود، هرچند استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی و به ویژه خصوصیات میوه برای انتخاب ژنوتیپ‌های برتر از نظر صفات بوته و میوه و ارتباط آن‌ها با نشانگرهای مولکولی ضروری به نظر می‌رسد.