وحید حسینی

آتش سوزی از مهم ترین آشفتگی های طبیعی در اکوسیستم های جنگلی است که با توجه به شدت و مدت زمان، اثرهای چشمگیری بر خصوصیات خاک دارد. پژوهش حاضر با هدف مقایسۀ ویژگی های خاک جنگلی دامنه های شمالی و جنوبی زیراشکوب بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) حرارت داده شده در شرایط آزمایشگاهی انجام گرفت. به منظور جمع آوری نمونه های خاک، دو دامنۀ شمالی و جنوبی از نواحی جنگلی شهرستان بانه انتخاب شد. ابتدا خط نمونه برداری روی خطوط تراز پیاده شد. با حرکت روی ترانسِکت، نزدیک ترین درخت بلوط انتخاب و به فواصل 30 متری هفت درخت بعدی انتخاب شد. 16 نمونه خاک از عمق 5-0 سانتی متری برداشت شد. با انتقال نمونه های خاک به آزمایشگاه، چهار تیمار (خاک نسوخته و سه تیمار حرارت داده شده در دماهای 200، 400 و 600 درجۀ سانتی گراد) تهیه شد. مقدار کربن آلی در دمای 200 درجۀ سانتی گراد تقریباً ثابت بود و از این دما به بعد کاهش یافت. مقدار نیتروژن در دمای 200 درجۀ سانتی گراد افزایش و از این دما به بعد کاهش پیدا کرد و در خاک دامنه های شمالی و جنوبی به ترتیب به 05/0 و 02/0 درصد در دمای 600 درجۀ سانتی گراد رسید. مقدار pH و فسفر با افزایش دما ابتدا کاهش و سپس افزایش یافت. هدایت الکتریکی در خاک دامنه های شمالی و جنوبی به ترتیب به 1093 و 838 میکروزیمنس بر سانتی متر در دمای 600 درجۀ سانتی گراد رسید. مقدار منیزیم نیز در دماهای کم افزایش یافت، اما در دمای 600 درجۀ سانتی گراد کاهش پیدا کرد. مقدار فسفر، پتاسیم، کلسیم و هدایت الکتریکی در خاک دامنۀ جنوبی در دمای 600 درجۀ سانتی گراد به ترتیب 75، 32، 32 و 100 درصد بیشتر از دامنۀ شمالی بود. به طور کلی می توان گفت که در صورت رخداد آتش سوزی با شدت متوسط تا شدید در عرصه های طبیعی، ویژگی های خاک در دامنه جنوبی تأثیر بیشتری می گیرد.