وحید حسینی

بخش وسیعی از اکوسیتم­های جنگلی کشور، در محدوده خشک و نیمه­خشک قرار دارند که یکی از مشکلات اصلی آن، پایین بودن مقدار کربن آلی خاک است. هدف از این تحقیق، بررسی و مقایسه ذخیره کربن خاک و برخی خصوصیات شیمیایی مهم خاک در آرامگاه­های جنگلی و گلاجارهای بخشی از جنگل­های زاگرس شمالی است تا بتوان، اطلاعات دقیق­تری در مورد این خصوصیات پس از گلازنی و استفاده از شاخ و برگ درختان، به ­دست آورد. برای انجام این پژوهش، سه منطقه­ی جنگلی در شهرستان بانه، در دو شرایط دست­نخورده (آرامگاه) و بهره­برداری شده (گلاجار)، در سه جهت شمالی، شرقی و جنوبی انتخاب شد و سپس در هر یک، شش قطعه نمونه 10 آری به صورت تصادفی انتخاب و در مرکز هر قطعه نمونه از دو عمق 15-0 و 30-15 سانتی­متری خاک، نمونه­برداری شد. درصد تاج پوشش و لاشبرگ نیز در هر قطعه نمونه تعیین گردید. سپس وزن مخصوص ظاهری و خصوصیات شیمیایی خاک از جمله: کربن آلی خاک، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، هدایت الکتریکی و pH، در آزمایشگاه اندازه­گیری شدند. برای تجزیه و تحلیل داده­ها، از آزمون فاکتوریل در قالب بلوک­های کاملا تصادفی استفاده شد. نتایج نشان داد عمق خاک، اثر معنی­داری بر روی تمام مشخصه­ها به­جز نیتروژن و پتاسیم دارد. جهت دامنه، به­جز هدایت الکتریکی و نیتروژن، اثر معنی­داری بر روی سایر متغیرها گذاشت، اما مدیریت، اثر معنی­داری بر روی تمام مشخصه­ها گذاشت. در تمامی مناطق، به استثنای وزن مخصوص ظاهری و pH، سایر موارد بررسی شده از جمله ذخیره کربن آلی خاک، نیتروژن، فسفر، پتاسیم و هدایت الکتریکی در آرامگاه­ها بیشتر از گلاجار و میزان تمام مشخصه­ها به­جز پتاسیم و pH، در عمق 15-0 سانتی­متری بیشتر از عمق 30-15 سانتی­متری خاک بود. ذخیره کربن در دامنه شمالی، شرقی و جنوبی به ترتیب 6/72، 2/48 و 45 تن در هکتار بود. در نهایت می­توان گفت عواملی از جمله: قطع شاخ و برگ درختان و حذف پوشش درختی و شاخ و برگ آن­ها، می­تواند باعث تغییر خصوصیات شیمیایی خاک و کاهش معنی­دار میزان ذخیره کربن آلی خاک در هر دو عمق مورد بررسی، در توده­های جنگلی گردد.