شهلا حسینی

جنس Allium به خانواده Amaryllidaceae (نرگسیان) از شاخه گیاهان گلدار و رده تک لپه ای ها تعلق داشته و یکی از بزرگ ترین خانواده های این رده محسوب می شود. این تاکسون وسیع شامل حدود 918 گونه ناهمگن در سراسر جهان بوده است که بومی مناطق خشک و معتدل نیمکره شمالی می‌باشند. گیاه A. saralicum با پراکنش منطقه ای در ایران، ترکیه و عراق یکی از گونه هایی است که به جهت دارویی گزارش های متعددی از آن شده است. هدف از این پژوهش مطالعه اکوتیپ هایی از منطقه سارال استان کردستان و بررسی فیتوشیمی اندام های هوایی مختلف ( ساقه، برگ و گل) این گونه و بررسی اثر سایتوتوکسیک عصاره ی اتانولی و متانولی این اندام ها بر روی رده سلولی سرطانی HeLa بوده است. بررسی توان آنتی اکسیدانی گونه ها به دو روش FRAP و DPPH، سنجش محتوای فنول و فلاونوئید به ترتیب با روش های فولین سیلیکاتیو و رنگ سنجی کلرید آلومنیوم و بررسی سمیت سلولی به روش MTT صورت گرفت و همچنین ترکیبات شیمیایی موجود در عصاره ی متانولی اندامهای هوایی A. saralicum با روش GC آنالیز شد. نتایج تست FRAP حاکی از آن بود که نمونه ی برگ متانولی A. saralicum بیشترین قدرت احیا کنندگی را نسبت به دیگر نمونه ها از خود نشان داد و کمترین توان احیاکنندگی مربوط به نمونه ی گل اتانولی بوده است. در حالی که در سنجش محتوای آنتی اکسیدانی به روش DPPH بیشترین توان مهار رادیکال را نمونه ی برگ اتانولی داشته و کمترین مقدار همانند تست FRAP مربوط به نمونه ی گل اتانولی A. saralicum بوده است. کمترین غلظت لازم برای مهار 30 درصد رادیکال (IC30) برای نمونه برگ اتانولی به دست آمد (µg/ml 68/171) و بیشترین مقدار متعلق به عصاره گل اتانولی بود (g/mlµ 42/1299). در سنجش محتوای فنولی نمونه ها، بیشترین مقدار فنول (mg AG/gr extract 233409/0± 42273/17) مربوط به نمونه برگ متانولی و کمترین مقدار آن (mg AG/gr extract 275505/0± 84547/14) را نمونه ی برگ اتانولی به خود اختصاص داده است. در ارزیابی محتوای فلاونوئیدی نمونه ی برگ اتانولی به مقدار (mg Quercetin/gr extract 9846/3 ± 32737/17) بیشترین محتوای فلاونوئید را داشته است. در حالی که، کمترین محتوای فلاونوئیدی مربوط به نمونه ی گل اتانولی به مقدار (mg Quercetin/gr extract 09833/0± 50593/9) بوده است. آنالیز ترکیبات شیمیایی عصاره متانولی کل اندامهای هوایی گونه A. saralicum سه ترکیب با درصد بالا را نشان داد. بالاترین درصد مربوط به Methyl 2-cyano-3,4-Dimethyl-4-phenylcrotonate بوده است که ترکیبی از گروه استرها می باشد و دو ترکیب دیگر در پایگاه های اطلاعاتی داده های شیمیایی بررسی شد اما ترکیب مشابه آنها یافت نشد. در سنجش سمیت عصاره ی گونه A. saralicum به روش MTT، تمامی نمونه ها در غلظت های مختلف اثرگذاری قابل توجهی بر روی میزان زنده مانی سلول های سرطانی از خود نشان دادند. به طوریکه حتی در غلظت های پایین عصاره ها درصد زنده مانی سلول ها کاهش پیدا کرد. بر اساس نتایج به دست آمده می توان گونه A. saralicum را به عنوان یکی از گونه های دارویی استان معرفی کرد و با اهتمام به حفاظت از تنوع زیستی گونه آن را به صنعت دارویی معرفی کرد.