کنش کلامی نظریه ای است که به بررسی کارکردهای کنشی گزاره های زبانی می پردازد. کاربرد نظریه کنش کلامی در بررسی گزاره های زبانی قرآن کریم از حوزه های جدید در مطالعات قرآن پژوهی است. محققان در این زمینه با تطبیق آرای نظریه پردازان کنش کلامی بر گزاره های زبانی قرآن کریم پرداخته اند. این در حالی است که نظریه کنش کلامی بر مبنای زبان طبیعی و کارکرد آن در جامعه های انسانی (زبان به عنوان پدیده ای اجتماعی و حاصل قرارداد میان اهل زبان ساخته و پرداخته شده است و میان زبان انسان و زبان قرآن تفاوت های بنیادینی وجود دارد و در زمینه تطبیق برخی مبانی نظریه کنش کلامی بر آیات قرآن باید احتیاط ها و احترازهای لازم را به عمل آورد. بر این اساس، در این مقاله ضمن تبیین مبانی نظریه کنش کلامی تفاوت ها و تناقض های برخی آرای نظریه پردازان این حوزه با سرشت زبان قرآن بررسی می شود. این مساله نشان می دهد که در به کارگیری نظریات و مکاتب مختلف در مطالعات قرآن پژوهی لزوم نگرش نقادانه به مبانی و ریشه های این مکاتب و نظریات همواره باید مورد توجه قرار بگیرد.
