پرویز کرمی

سابقه و هدف دگر آسیبی یا آللوپاتی به اثرهای مضر مستقیم و غیرمستقیم یک گیاه بر گیاه دیگر گفته می‌شود. این اثرها از طریق تولید ترکیب‌های آللوشیمیایی و آزاد شدن آنها به درون محیط انجام و سبب تحریک یا بازدارندگی می‌شود. با توجه به اهمیت روابط اکولوژیک دو گونه Daphne mucronata و Amygdalus lycioides به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین و مناسب‌ترین گیاهان برای اجرای برنامه‌های اصلاحی منطقه، ضروری است که روابط آللوپاتیک آن‌ها در جهت به ثمر رسیدن برنامه‌های اصلاحی بررسی شود. مواد و روش‌ها به منظور بررسی اثر آللوپاتی Daphne mucronata بر خصوصیات جوانه‌زنی (درصد و سرعت)، رشد ریشه‌چه و شاخص‌های اولیه رشد (بنیه بذر، درصد بازدارندگی، متوسط زمان جوانه‌زنی و میانگین زمان جوانه‌زنی) Amygdalus lycioides، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 20 تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش با نسبت‌های 0 (شاهد)، 20، 40، 60 و 80 درصد هم برای عصاره برگ و هم برای عصاره ریشه در آزمایشگاه، داخل پتری‌دیش و درون ژرمیناتور اجرا شد. تحلیل داده‌ها با تجزیه واریانس یک‌طرفه انجام شد و برای گروه‌بندی تیمارها از آزمون دانکن استفاده گردید. کلیه بررسی‌های آماری در نرم‌افزار SPSS انجام شد. نتایج طبق نتایج این تحقیق عصاره برگ دافنه در غلظت‌های 60 و 80 درصد و عصاره ریشه دافنه در تمامی غلظت‌ها منجر به بروز اثر آللوپاتی بر روی بذرهای بادام وحشی شد. عصاره برگ دافنه در غلظت‌های 60 و 80 درصد منجر به کاهش جوانه‌زنی (به ترتیب به میزان 5/6 و 13 درصد)، طول ریشه‌چه (به ترتیب به میزان 1/20 و 2/26 درصد) و درصد بازدارندگی (به ترتیب به میزان 8/6 و 6/13 درصد) شد. بیشترین تأثیر عصاره ریشه دافنه بر بذر بادام وحشی در غلظت 80 درصد مشاهده شد که باعث کاهش درصد جوانه‌زنی (69 درصد)، طول ریشه‌چه (01/93)، درصد بازدارندگی (73 درصد)، متوسط زمان جوانه‌زنی (2/9 درصد) و سرعت جوانه‌زنی (42/12 درصد) گردید. نتیجه‌گیری عصاره ریشه اثر آللوپاتی بیشتری نسبت به برگ بر ویژگی‌های جوانه زنی بذر بادام وحشی داشت. همچنین در هر دو عصاره ریشه و برگ با افزایش غلظت، اثر آللوپاتی نیز افزایش یافت. در نهایت این بررسی‌ها نشان داد که اثر آللوپاتی یکی از عواملی است که در جدایی رویشگاه دافنه و بادام یک منطقه، نقش بسزایی داشته است. این یافته نشان می هد که در اجرای پروژه‌های اصلاحی مرتع، به‌ویژه انجام عملیات بیولوژیک در مناطق مشابه با استفاده از این دو گونه، ملاحضات اکولوژیک از جنبه اثر دگر آسیبی این دو گونه بر یکدیگر در نظر گرفته شود تا احتمال موفقیت پروژه‌هایی از این دست افزایش یابد.