امید قادرزاده

چکیده مباحث مربوط به دانشجویان، هویت فرهنگی، شکل گیری و تغییرات آن از جمله موضوعاتی است که در سال های اخیر در محافل آکادمیک، و سیاسی – اجتماعی اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است. هویت فرهنگی از موضوعات مورد پژوهش در جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی است و بررسی آن به عنوان یک مسئله ی علمی در جامعه ی درحال گذار ایران و به ویژه در یک دهه ی اخیر تحت تاثیر فرایند جهانی شدن اهمیت خاصی پیدا کرده است. مقاله حاضر در همین راستا و برای بررسی تاثیر حضور در فضای مجازی بر هویت فرهنگی در ابعاد دینی، ملی، قومی و جهانی صورت گرفته است. در بخش نظری براساس نتایج به دست آمده از بررسی دیدگاه های کاستلز، تاملینسون، گیدنز و مرور منابع تجربی موجود یک چهارچوب مفهومی تنظیم گردیده و در قالب آن فرضیه های تحقیق مطرح شده است. پژوهش حاضر به روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه و در مورد 400 نفر از دانشجویان دانشگاه کردستان انجام گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که با افزایش حضور در فضای مجازی، هویت های دینی، ملی و قومی تضعیف و هویت جهانی تقویت می گردد. یافته های تحقیق، بر رویکردهای مبتنی بر نظریه های کاستلز و تاملینسون آن جا که بر تضعیف ابعاد هویتی در فضای مجازی تاکید دارند و نظریه ی گیدنز آن جا که بر تلفیق پیامدهای مثبت و منفی فضای مجازی بر فرایند هویت سازی تاکید دارد مهر تایید می گذارد. وجود رابطه ی مستقیم و معنادار هویت جهانی با حضور در فضای مجازی که در نتایج تحقیق به چشم می خورد بر ناگزیر بودن روند جهانی شدن و نفوذ آن با سرعت شگفت-آور در همه ابعاد دلالت دارد. لذا بایستی برخوردی معقولانه با این واقعیت به عمل آید و ضمن آشتی دادن و تقویت مخرج های مشترک ابعاد هویت فرهنگی، از ظرفیت های جدید جهانی در جهت تقویت هویت های دینی، ملی و قومی به بهترین نحو ممکن استفاده شود. کلیدواژه ها: بازنمایی، هویت فرهنگی، فضای مجازی، اینترنت، جهانی شدن