عثمان عزیزی

سابقه و هدف: برای دستیابی به حداکثر تولید پروتئین میکروبی و بازده استفاده از پروتئین خوراک، فراهمی همزمان منابع کربوهیدرات و نیتروژن قابل تجزیه در شکمبه برای میکروارگانیسم های شکمبه امری ضروری است. هنگام استفاده از اوره به دلیل نرخ تجزیه پذیری شکمبه ای بسیار بالای آن برای دستیابی به حداکثر راندمان استفاده از مواد مغذی، تولید پروتئین میکروبی و بازده تخمیر باید از منابع کربوهیدراتی سریع التخمیر مانند قندهای محلول استفاده کرد. از طرفی، با توجه به نرخ آزادسازی کندتر نیتروژن در اوره آهسته رهش در مقایسه با اوره به نظر می رسد که نوع منبع کربوهیدراتی و نرخ تجزیه آن در هنگام استفاده از اوره آهسته رهش در تغذیه گاوهای شیرده باید مورد توجه قرار گیرد زیرا می تواند بر بازده استفاده از نیتروژن در شکمبه مؤثر باشد. بنابراین هدف از این مطالعه بررسی اثر نوع منبع کربوهیدراتی بر عملکرد گاوهای شیرده هلشتاین تغذیه شده با جیره حاوی اوره آهسته رهش بود. مواد و روش ها: این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی به صورت تکرار در زمان در سه دوره 21 روزه با استفاده از 9 رأس گاو شیرده هلشتاین (با میانگین وزن 50±650، شیر تولیدی 5/0±33 کیلو گرم و میانگین روزهای شیردهی25± 100 روز) انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل: 1- جیره پایه حاوی نیتروزا (منبع اوره آهسته رهش، به عنوان شاهد)، 2- جیره پایه به علاوه 7/2 درصد ملاس به عنوان جایگزین دانه ذرت و 3- جیره پایه به علاوه 7/2 درصد دانه جو به عنوان جایگزین دانه ذرت بود. برای اندازه گیری فراسنجه های تخمیر شکمبه ، در روز 21 هر دوره چهار ساعت پس از خوراک صبحگاهی از گاوها مایع شکمبه گرفته شد. قابلیت هضم ظاهری با استفاده از مارکر خاکستر نامحلول در اسید اندازه گیری شد. میزان شیر تولیدی به صورت روزانه ثبت و از شیر تولیدی هر دام در هر وعده برای اندازه گیری ترکیب شیر نمونه برداری شد. به منظور تعیین غلظت آلبومین، گلوکز، پروتئین کل، کلسترول، تری گلیسرید و نیتروژن اوره ای سرم خون در روز 21 هر دوره 4 ساعت پس از خوراک صبحگاهی از سیاهرگ دمی هر دام نمونه خون گرفته شد. یافته ها: نتایج این مطالعه نشان داد که افزودن ملاس و یا جو به عنوان جایگزین بخشی از دانه ذرت، تأثیر معنی داری بر مصرف خوراک و مواد مغذی (غیر از ماده آلی) نداشت. نسبت به تیمار شاهد جایگزین کردن ذرت با ملاس در جیره حاوی اوره آهسته رهش سبب افزایش میزان ماده آلی مصرفی شد (01/0>P). نتایج مقایسات مستقل نشان داد که افزودن ملاس و افزایش دانه جو در مقایسه با تیمار شاهد سبب کاهش مصرف الیاف نامحلول در شوینده اسیدی گردید، اما این کاهش در تیمار جو کمتر از تیمار ملاس بود (02/0>P). تیمارها اثر معنی داری بر قابلیت هضم ظاهری ماده خشک و مواد مغذی، pH مایع شکمبه ، غلظت کل اسیدهای چرب فرار، نسبت مولی پروپیونات، بوتیرات، استات، والرات، ایزووالرات، نسبت استات به پروپیونات و نسبت اسیدهای چرب گلوکوژنیک به اسیدهای چرب غیر گلوکوژنیک نداشتند. تولید و ترکیب شیر به صورت معنی دار تحت تاثیر منبع کربوهیدرات اضافه شده قرار نگرفت. میزان تولید شیر گروه تغذیه شده با تیمار ملاس و یا جو بالاتر از شاهد بود. همچنین غلظت آلبومین، گلوکز و نیتروژن اوره ای خون به طور معنی داری تحت تأثیر نوع منبع کربوهیدراتی قرار نگرفت. نسبت به گروه شاهد، افزودن ملاس سبب افزایش معنی دار غلظت پروتئین کل سرم شد (05/0>P). محاسبه اقتصادی نشان داد افزودن ملاس و یا دانه جو در جیره های حاوی اوره آهسته رهش منجر به افزایش درآمد خالص گردید. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که افزودن منابع کربوهیدراتی سریع التجزیه تر از نشاسته ذرت (جو و ملاس) به جیره های حاوی اوره آهسته رهش (نیتروزا®) در تغذیه گاوهای شیرده می تواند منجر به بهبود بازده استفاده از مواد مغذی و افزایش درآمد دامدار شود.