نقی شعبانیان

ترسیم الگوهای طبیعی تنوع ژنتیکی، به عنوان یکی از مولفه های مهم در حفظ کارکردهای اکولوژیکی از اهمیت بسیار بالایی در برنامه های مدیریت حفاظت از ذخیره گاه های ژنتیکی جنگل برخوردار است. در این مطالعه تنوع ژنتیکی بین و درون جمعیتی 10 جمعیت افرا کیکُم شامل 100 ژنوتیپ از جنگل های زاگرس شمالی، با استفاده از از نشانگرهای مولکولی IRAP و ISSR بررسی شد. پس از انتخاب تصادفی ده ژنوتیپ از هر جمعیت،DNA برگ جوان این نمونه ها بر پایه روش CTAB استخراج، و با استفاده از 8 آغازگر IRAP و 12 آغازگرISSR الگوی الکتروفورزی تکثیر قطعات هدف این آغازگرها در ژنوم ژنوتیپ ها آشکار و به کمک نسخه 1/4 نرم افزار Image Lab به صورت ماتریس صفر و یک نمره دهی شد. با استفاده از نرم افزارهای GenAlEx،POPGen ، XLSTAT، STRUCTURE و NTSYSpc-2.02 ماتریس داده های به دست آمده آنالیز و پارامترهای ساختار و تنوع ژنتیکی درون و بین جمعیت ها محاسبه شدند. آغازگرهای IRAP و ISSR به ترتیب 78 و 122 نوار تکثیر کردند که از این مجموع به ترتیب 67 (85 درصد) و 122 (86 درصد) نوار چندشکل بودند. در نشانگر IRAP و ISSR، میانگین شاخص محتوای اطلاعات چندشکلی (PIC)، میانگین شاخص نشانگر (MI) و نسبت چندگانه موثر (EMR) آغازگرها به ترتیب 27/0 و 28/0، 07/2 و 47/2، و 77/7 و 64/8 برآورد شد. تجزیه واریانس مولکولی بر اساس هر دوی نشانگرهای IRAP و ISSR نشان داد که از تنوع ژنتیکی کل (11/24 واحد برای IRAP و 93/26 واحد برای نشانگرهای ISSR) سهم تنوع ژنتیکی داخل جمعیتی بیشتر از سهم تنوع ژنتیکی بین جمعیتی است (86 درصد در مقابل 14 درصد بر اساس IRAP و 87 درصد در برابر 13 درصد بر اساس ISSR). تجزیه و تحلیل ژنتیکی جمعیت ها بر اساس داده های IRAP و ISSR میزان جریان ژنی را به ترتیب 94/1و 89/1 ژنوتیپ در هر نسل برآورد شد که با تنوع بالای درون جمعیت ها و تنوع کم بین جمعیت ها همخوانی دارد. دندروگرام مبتنی بر فاصله ژنتیکی نی، 10 جمعیت افری مورد ارزیابی در این مطالعه را در چهار خوشه گروه بندی کرد. بر اساس تجزیه ساختار ژنتیکی جمعیت ها ضریب تمایز بین جمعیتی (Gst) بر اساس داده های IRAP و ISSR به ترتیب 23 و 21 درصد از کل تنوع را به تنوع ژنتیکی بین جمعیت ها نسبت داد که با مشاهدات حاصل از تجزیه واریانس مولکولی همخوانی دارد. بر اساس نتایج این مطالعه، تعریف و انجام اقدامات موثر در