نقی شعبانیان

چکیده لیلکی (Gleditsia caspica Desf.) یکی از گونه های با ارزش بومی جنگل های شمال ایران است که از نظر اکولوژیکی و اقتصادی-اجتماعی نقش قابل توجه ای را ایفا می نماید. هدف از تحقیق حاضر بهینه کردن جنین زایی سوماتیکی با استفاده از برخی تنظیم کننده های رشد گیاهی می باشد. از برگ گیاهچه های درون شیشه ای بدست آمده به عنوان ریزنمونه جهت القاء کالوس در محیط MS نیمه بنیه حاوی ترکیبات مختلف تنظیم کننده های رشد استفاده شد. سپس به منظور القاء تشکیل جنین سوماتیکی، کالوس حاصله به محیط جنین زایی منتقل گردید. تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از طریق آنالیز واریانس در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی انجام و برای مقایسه میانگین تیمارهای مختلف از آزمون چنددامنه ای دانکن استفاده شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که برای تولید کالوس از ریزنمونه های برگ لیلکی و جنین زایی حاصل از آن و همچنین در نمو و بلوغ جنین سوماتیکی و اندام-زایی شاخساره ها از آنها تنظیم کننده های رشد اکسین ها و سایتوکنین های مختلف از فاکتورهای بسیار مؤثر بوده و در غلظت های مختلف تأثیر متفاوت و معنی داری داشتند. ترکیب بهینه تنظیم کننده های رشد برای القاء کالوس از ریزنمونه-های برگ لیلکی، محیط کشت MS نیمه بنیه حاوی 1 میلی گرم بر لیتر 2,4-D و 5/0 میلی گرم بر لیتر BA بود. نتایج نشان دادند که برای تولید کالوس به ظاهر جنین زا تیمار حاوی 1/0 میلی گرم بر لیتر NAA در ترکیب با 5/0 میلی گرم بر لیتر KIN مؤثرترین تیمار، و برای القاء جنین کروی اولیه تیمار حاوی 5/0 میلی گرم بر لیتر NAA در ترکیب با 5/0 میلی گرم بر لیتر KIN بهترین تیمار بود. بهترین شرایط برای بلوغ و نمو جنین سوماتیکی، محیط کشت MS نیمه بنیه حاوی 60 میلی گرم بر لیتر سوربیتول و 5/0 میلی گرم در لیتر 2,4-D و 3/0 میلی گرم در لیتر BA بود. غلظت بالای کربوهیدرات ها در محیط، در این خصوص تأثیر نامطلوبی به دنبال داشت. همچنین نتایج حاکی از آن است که محیط کشت MS نیمه-بنیه حاوی 2 میلی گرم بر لیتر KIN بدون حضور اکسین برای اندام زایی شاخساره از جنین سوماتیکی لیلکی بهترین محیط بوده است. کلمات کلیدی: لیلکی، کشت درون شیشه ای، القاء کالوس، جنین زایی سوماتیکی.