ناصر خالق پناه

استفاده نامناسب از اراضی بر فرآیندهای اکولوژیک و کیفیت خاک تأثیر منفی می گذارد. در این پژوهش تأثیر انواع کاربری اراضی بر شاخص‌های کیفیت خاک در اکوسیستم‌های مختلف جنگلی، مرتع، کشاورزی و باغ در حوضه آبخیز دریاچه زریبار مریوان ارزیابی شد. بدین منظور 171 نمونه خاک، که از عمق 0 تا 25 سانتی متری خاک چهار نوع کاربری مختلف (جنگل، مرتع، اراضی کشاورزی و باغ) جمع آوری شده بود، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این راستا، بیست و شش ویژگی فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک با روش‌های استاندارد آزمایشگاهی اندازه‌گیری شد. با استفاده از روش‌ تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (PCA) هفت ویژگی مهم خاک شامل تنفس پایه، مقدار شن، تخلخل کل، کربن آلی، چگالی ظاهری، پتاسیم محلول و مقدار رس به‌عنوان مجموعه حداقل داده‌های خاک (MDS) شناسایی شد. این ویژگی‌ها برای ارزیابی کیفیت خاک از طریق شاخص کیفیت خاک تجمعی وزنی (SQIw) استفاده شدند. با توجه به نتایج، نمرات کلی SQIw-MDS کاربری‌های مختلف اراضی به صورت زیر رتبه‌بندی گردید: جنگل > علفزار> اراضی کشاورزی > باغ. این یافته‌ها نشان داد که کشت‌و‌کار به‌طور قابل‌توجهی کیفیت خاک را در مقایسه با جنگل و مرتع کاهش می‌دهد. در نتیجه، نیاز فوری به اتخاذ سیاست‌های دقیق برای حفاظت مناطق جنگلی و ممانعت از تبدیل آنها به اراضی کشاورزی و همچنین ترویج شیوه‌های زراعت-جنگلداری به عنوان ابزاری پایدار برای تضمین امنیت غذایی وجود دارد.