شعر دهه ی چهل (1340-1349) به دلیل شرایط سیاسی- اجتماعی برخی از جریان های شعری در تاریخ ادبیّات ایران از اهمّیّت فراوانی برخوردار است و مضامین «انسان گرایی»، «عرفان گرایی»، «نگرش زنانه»، «رمانتیک بودن»، «گرایش های اسلامی – ایرانی» و «شعر چریکی» در آن قابل رصد است. عنصر بلاغی تشبیه، به عنوان یکی از عناصر مهمّ بیانی در بازتاب و بازنمایی این جریان ها و مضامین حائز نقش است. رساله ی حاضر، به بررسی و تحلیل تشبیه در شعر شاعران شاخص دهه ی چهل (فروغ فرخزاد، محمد زُهری، اخوان ثالث، شاملو و محمدرضا شفیعی کدکنی) می پردازد. بررسی تحولات و تغییرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، تحلیل جریان های فکری و واکاوی جهان بینی شاعران بر آفرینش تشبیهات فردی شاعر، تبیین شیوه های نوآوری شاعران در این زمینه، باز نمایی احوال درونی شاعران از راه بررسی تشبیه های شعری آنان، میزان پیوند این تصویر با سبک این دوره و بررسی اشتراکات و افتراقات تشبیهات شاعران این دهه، از اهداف پژوهش حاضر است. روش پژوهش توصیفی _ تحلیلی است؛ اطلاعات مورد نظر به شیوه ی کتابخانه ای گردآوری و با استفاده از روش تحلیل محتوی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بازتاب رخدادهای سیاسی- اجتماعی، شرایط روحی شاعران، جنسیت و جهان بینی بر شکل گیری تشبیهات آنان بسیار مؤثر بوده است. آفرینش تشبیهات تأویلی، سمبولیک، تلمیحی، رمانتیکی، توصیفی، تغزلی و تشبیهات سیاه و مواردی از این دست، ضمن نشان دادن نوآوری های شاعران این دهه، برآیند تأثیر مورد اشاره است که در متن پژوهش به تفصیل به آن پرداخته شده است.
