افت آب زیرزمینی یکی از مهمترین مسائل و چالش های پیش رو در زمینه کاهش ذخأیر آبی در همه جوامع انسانی می باشدکه سبب ایجاد آسیب پذیری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در مکان های مختلف شده است. شناسایی عوامل آسیب پذیر مؤثر نواحی بر روی افت آب زیرزمینی و اتخاذ تدابیر درست کارشناسانه و به موقع نسبت به آن یکی از ابزارهای اساسی و مهم جهت مدیریت و کنترل این مخاطره محیطی است. در این راستا مطالعه حاضر بر آن بوده است به شیوه توصیفی – تحلیلی و ضمن تاکید بر جنبه کاربردی آن، به تحلیل ساختاری بر آسیب پذیری نواحی تحت مخاطره افت سطح آب زیرزمینی در دشت کبودرآهنگ استان همدان بپردازد. جامعه آماری این پژوهش از میان ساکنین روستاهای ده دهستانِ شهرستان کبودراهنگ است. نمونه های مورد بررسی به تعداد 400 نفر بر اساس روش کوکران و به شیوه تصادفی – طبقه ای با فن انتساب متناسب، از میان دهستان های منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. اطلاعات مورد نیاز بر اساس تدوین پرسشنامه محقق ساخته که روایی آن توسط اساتید دانشگاه کردستان و پایایی آن بر اساس روش آلفای کرونباخ با ضریب 90/0 محاسبه شد، جمع آوری گردید. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از الگوریتم ها و توابع کاربردی در نرم افزار ARCGIS، شامل IDW، آمارتوصیفی و استنباطی (آزمون T تک نمونه ای، همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام)، در نرم افزار SPSS و برای مدلسازی و تحلیل فاکتورهای موثر بر و شاخص های آسیب پذیری در برابر مخاطره افت سطح آب زیرزمینی دشت کبودرآهنگ از روش های تحلیل تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) و معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار AMOS بهره گرفته شد. نتایج پژوهش حاضر در فاز نخست و در ارزیابی مهمترین مولفه بیانگر رخداد آسیب پذیری در برابر افت سطح آب زیرزمینی، منتهی به شناسایی مولفه کالبدی با ضریب 579/0 و مولفه زیست محیطی با ضریب 178/0 گردید. دیگر یافته ها نشان داد که مهمترین مولفه موثر بر آسیب پذیری منطقه، مولفه اقتصادی و زیست محیطی با میانگین 44/3 است. همچنین نتایج این مطالعه در مدلسازی معادلات ساختاری بیانگر آن است که بنیان های ذهنی و ارزشی افراد در تطبیق با پاردارایم های نظریه ای نشان داد که عدم اتکا به انگاره های ارزشی پارادیم نوین زیست محیطی که بر تعادل و هماهنگی با طبیعت و محیط زیست تاکید دارد، منتهی به رفتارهای تخریب گرایانه در ارتباط با بهره برداری از منابع طبیعی می شود، که نمود آن را در دشت کبودرآهنگ در خصوص رخداد فروچاله ها می توان شاهد بود. در نهایت تحلیل فضایی- مکانی مناطق آسیب پذیر در برابر افت سطح آب زیرزمینی در دشت کبودر آهنگ نشان داد که دهستان های سرداران و حاجیلو با درجه آسیب پذیری بالا و خیلی بالا در وضعیت نامناسبی قرار گرفته است و نیازمند توجه و مدیریت بحران پیش از بحران می-باشند.
