زمینه و هدف: پژوه حاضر با هدف بررسی جهانهای متن در داستان «قضیۀ آقابالا و اولاده کمرانی لمیتد»، اثر صادق هدایت براساس انگارۀ جهانهای متن ورث ()4444 در رویکرد شعرشناسی شناختی انجام گرفته است. این رویکرد پل جدیدی است که دنیای وسیع ادبیات را به علم زبانشناسی متصل میکند. روش مطالعه: دادهها به روش کتابخانهای از متن داستان مذکور گردآوری شده و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتهاند. نگارندگان در پی آن هستند که نشان دهند از این رویکرد چگونه میتوان درجهت شناخت لایههای زیرین کلام نویسنده بهره برد و اینکه هدایت در این داستان از انگارۀ جهانهای متن برای پیشبرد داستان چگونه و به چه میزان بهره برده است. یافتهها: این اثر هدایت در زمرۀ آثار طنز اوست. بطور خاص، طنز هدایت طنزی است تلخ و نمیتوان بطور یقین ادعا کرد که مخاطب طنزش دقیقاً چه شخص یا اشخاصی هستند، و مقاصد و اهداف خود را نه صراحتا،ً بلکه در طنز و با بهرهگیری استادانه از اصول طنزنویسی بیان میکند. نتیجهگیری: از انگارۀ جهانهای متن برای شناخت لایههای پنهان داستان و ذهن نویسنده میتوان بهره برد. هدایت در بین عناصر جهانساز از زمان «گذشتۀ ساده» در بین زمانها، عنصر «خانه» در بین مکانها، و از بین گزارههای نق گستر از عنصر «روایی» و از بین جهانهای زیرشمول از «جهان معرفتشناختی» بیشترین بهره را برده تا سبب نفوذ کلام در ذهن و روح مخاطب شود
