لقمان قهرمانی

زغال گیری دانش سنتی و پویا است که جوامع محلی بواسطه آن توانسته اند کسب درآمد کنند. برداشت سنتی چوب از جنگل برای تولید زغال از دیرباز در روستای وشکلان مریوان در زاگرس شمالی انجام شده و اهمیت بسزایی در گذران زندگی ساکنان محلی این روستا دارد. این مطالعه در دو بخش انجام شد. در بخش اول، جهت ثبت و بررسی فرآیند تولید زغال، مطالعه کار بر اساس آموختن با کارکردن و زمان سنجی به صورت پیوسته انجام شده است. در بخش دوم به ارزیابی پیامدهای زغال گیری بر ساختار جنگل و توان تولید جنگل برای زغال گیری پرداخته شد. برای این هدف، شبکه ای آماربرداری با ابعاد 100×100 متر به صورت تصادفی- سیستماتیک با استفاده از قابلیت های GIS طراحی و تعداد 30 قطعه نمونه با مساحت 10 آر در هر توده (توده زغال گیری نشده و توده زغال گیری شده با شرایط فیزیوگرافی تقریباً مشابه) برداشت گردید. در داخل هر قطعه نمونه، با ثبت اسم گونه های چوبی، قطر یقه و قطر برابر سینه تمامی درختان دارای قطر یقه مساوی و بیشتر از پنج سانتی متر و ارتفاع کل و دو قطر عمود بر هم تاج برای پنج اصله درخت شاهد (قطورترین درخت) اندازه گیری شد. در ضمن قطر یقه تمام کنده های موجود در داخل هر قطعه نمونه نیز اندازه گیری شد. نتایج نشان داد در منطقه مورد مطالعه کوره های بشکه ای، تانکر و کوره زمینی به ترتیب با کارآیی 27.5، 40 و 42 درصد جهت تولید زغال با کارکرد متفاوت در مقطع زمانی و مکانی مشخص، مورد استفاده قرار می گیرد. فرآیند تولید زغال در هر کوره شامل 16 مرحله می باشد. بر اساس تجزیه و تحلیل آماری، مدل رگرسیون خطی، به عنوان مناسب ترین مدل (با ضریب تعیین 80/0) جهت بررسی رابطه قطر یقه و قطربرابرسینه انتخاب گردید و قطر هدف در فرآیند زغال گیری 15 سانتی متر برآورد شد. پیامدهای زغال گیری بر ترکیب گونه ای و الگوی پراکنش قطری درختان معنی دار بود (0. 0.05> p) اما بین متوسط موجودی جنگل در توده زغال گیری نشده (74/27 سیلو در هکتار) و توده زغال گیری شده (05/22 سیلو در هکتار) تفاوت معنی دار مشاهده نشد (0.05> p) که بیانگر برداشت چوب بر اساس توان رویشگاه توسط ساکنان محلی بوده است. امکان برداشت سالانه نیز 0.98 سیلو در هکتار برآورد شد. در جهت تحقق اصول جنگلداری، بهتر است به دانش سنتی با ارزش جوامع محلی در تهیه طرح ها و مشارکت آنان در همه مراحل طرح (به ویژه تصمیم گیری) توج