خالد اوسطی

در بخش های وسیعی از اکوسیستم های مرتعی کشور تخریب صورت گرفته است و سیر نزولی وضعیت مراتع و گرایش در این عرصه ها بیانگر این امر است. جهت جلوگیری از تخریب بیشتر و اصلاح و احیای مراتع، از روش هایی مانند بذرپاشی، بذرکاری، کپه کاری و تبدیل دیم زارهای رها شده استفاده می گردد با این وجود کارایی این روش ها در درجه اول وابسته به مکانیابی صحیح چنین پروژه های اصلاحی می باشد. لذا این پژوهش به منظور مکانیابی عملیات اصلاحی و احیایی حوزه آبخیز اسلامدشت مریوان (با مساحت 5403.7 هکتار) با استفاده از قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و مقایسه نتایج آن با پروژه‌های اصلاحی اجرا شده در مراتع آن حوضه انجام گرفت. در گام اول، نقشه‌های پوشش گیاهی (وضعیت، گرایش و درصد گونه‌های مرغوب مرتعی)، بارندگی، شیب و خاک تهیه شد و سپس با تلفیق نقشه‌های مذکور براساس ضوابط و معیارهای فنی مکانیابی صحیح عملیات بذرپاشی، بذرکاری، کپه کاری و تبدیل دیمزار، مکان های مناسب برای اجرای هر یک از این پروژه ها تعیین شد. این بررسی نشان داد که به ترتیب 157.6، 86.1، 670.6 و 42.2 هکتار از حوضه مناسب بذرپاشی، بذرکاری، کپه کاری و تبدیل دیمزار بوده است. پروژه‌های بذرپاشی، بذرکاری، کپه کاری و تبدیل دیمزار در طرح مرتعداری به ترتیب در سطوح 0، 97.9، 658.6 و 193.2 هکتاری اجرا شده اند و در مطالعات مطالعات تفصیلی – اجرایی آبخیزداری به ترتیب اجرای این پروژه ها در سطوح 1996.9، 0، 3406.7 و 201.4 هکتاری پیشنهاد شده است. نتایج مقایسه پروژه های اجرا شده در طرح مرتعداری با نتایج پژوهش حاضر به ترتیب حاکی از همپوشانی 0، 1.89، 13 و 9 هکتاری بود. مکانیابی پروژه‌های بذرپاشی، بذرکاری، کپه کاری در پژوهش حاضر و مکانیابی پیشنهادی در مطالعات تفصیلی – اجرایی آبخیزداری دارای هیچگونه سطح همپوشانی نبودند و فقط پروژه تبدیل دیمزار در مساحت 9 هکتار دارای همپوشانی است. نتایج این تحقیق نشان دهنده تطابق بسیار کم بین مکانیابی پروژه‌ها در تحقیق حاضر با طرح مرتعداری و مطالعات تفصیلی – اجرایی آبخیزداری است و می توان استنباط نمود که عملیات اصلاح و احیایی اجرا شده و پیش بینی شده در طرح های فوق با مکانیابی صحیح براساس ضوابط و شرایط منطقه تناسب ندارند.