کامران چپی

تراکم زهکشی یکی از مهمترین پارامترهای ژئومورفولوژیک حوزه های آبخیز است که اغلب از آن به عنوان شاخصی برای بیان وضعیت آبراهه های حوزه، بارندگی و ظرفیت نفوذپذیری، تکامل توپوگرافی و فرسایش حوزه استفاده می شود. این شاخص به وسیله عوامل مختلفی مثل اقلیم، پوشش گیاهی، زمین شناسی سنگ بستر، زمان و انتگرال هیپسومتریک تحت تأثیر قرار می گیرد. رابطه بین تراکم زهکشی و اقلیم در تعیین حساسیت منابع آب و هیدرولوژی به تغییر اقلیم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در مطالعه حاضر به منظور بررسی اثر اقلیم بر روی تراکم زهکشی، استان کردستان به چهار تیپ اقلیمی مرطوب، نیمه مرطوب و سرد، مدیترانه ای و نیمه خشک و سرد تقسیم شده که از این چهار اقلیم به ترتیب 40، 87، 62 و 57 حوزه آبخیز به عنوان نمونه انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که اقلیم اثر معنی داری (سطح معنی داری 0001/0) بر روی تراکم زهکشی دارد. بیشترین میانگین تراکم زهکشی با رقم 7133/1 کیلومتر بر کیلومتر مربع در اقلیم مدیترانه ای و کمترین آن با رقم 1160/1 کیلومتر بر کیلومتر مربع در اقلیم مرطوب اتفاق افتاده است. از مطالعه بارندگی متوسط سالانه به عنوان شاخص اقلیمی و رابطه آن با تراکم زهکشی نتیجه گرفته شد که حداکثر تراکم زهکشی در بارندگی متوسط سالانه 400 میلیمتر اتفاق می افتد و در بارندگیهای کمتر و بیشتر از این مقدار، تراکم زهکشی کاهش می یابد. در بارندگی های کمتر از 400 میلیمتر، با افزایش بارندگی، تراکم زهکشی افزایش و در بارندگی های بیشتر از 400 میلیمتر، با افزایش بارندگی، تراکم زهکشی کاهش می یابد. بررسی تأثیر 19 فاکتور مورفومتریک حوزه های آبخیز بر تراکم زهکشی در چهار اقلیم متفاوت به وسیله نرم افزار SPSS و مدل رگرسیونی Stepwise نشان داد که تغییرات تراکم زهکشی در اقلیم مرطوب به وسیله 7 فاکتور فرکانس آبراهه های حوزه، ضریب شکل هورتون، عرض متوسط حوزه آبخیز، مجموع طول آبراهه های حوزه، مساحت حوزه آبخیز، تعداد آبراهه های حوزه و شیب متوسط حوزه آبخیز؛ در اقلیم نیمه مرطوب و سرد به وسیله 4 فاکتور ضریب شکل هورتون، مجموع طول آبراهه های حوزه، مساحت حوزه آبخیز و طول آبراهه اصلی حوزه؛ در اقلیم مدیترانه ای به وسیله 2 فاکتور مجموع طول آبراه های حوزه و مساحت حوزه آبخیز و رد اقلیم نیمه خشک و سرد به وسیله 3 فاکتور شیب آبراهه اصلی حوزه، مجموع