جلال خورشیدی

هدف: کشت و کار رازیانه به دلیل بازار مناسب و کاربردهای متنوعی که در صنایع غذایی و دارویی دارد، در حال توسعه است. یکی از مهم ترین عوامل خسارت زا در مزارع رازیانه، علف های هرز هستند. بنابراین، دست یابی به مناسب ترین روش کنترل علف های هرز مزرعه رازیانه از ضروریات است. روش پژوهش: در این پژوهش تأثیر 11 روش مختلف کنترل علف های هرز شامل علف کش های گلایفوسیت، پاراکوات، آفالون، دیورون و سرکه، یک بار کولتیواسیون، دو بار کولتیواسیون، وجین دستی، آتش شعله افکن، آلوده به علف هرز و عاری از علف هرز، بر رشد علف های هرز و نیز ویژگی های رشدی، عملکردی، و فیتوشیمیایی رازیانه شامل میزان اسانس و ترکیبات تشکیل دهنده آن، مطالعه گردید. آزمایش مذکور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال 1400 در دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان انجام گرفت. یافته ها: تیمار علف کش بر صفات وزن خشک اندام هوایی، وزن هزار دانه، عملکرد میوه، محتوای اسانس و عملکرد اسانس رازیانه، و نیز وزن خشک علف های هرز تأثیر معنی داری داشت، ولی ارتفاع بوته و تعداد چتر در بوته رازیانه تحت تأثیر معنی دار تیمار علف کش قرار نگرفتند. بیش ترین میانگین عملکرد میوه رازیانه در هکتار (3/95 تن) متعلق به تیمار عاری از علف هرز بود و به دنبال آن تیمارهای وجین دستی و دیورون قرار داشتند (به ترتیب 3/63 و 3/3 تن در هکتار). کم ترین علف هرز (3/54 گرم در مترمربع) از تیمار عاری از علف هرز به دست آمد که البته با تیمارهای وجین دستی و آتش شعله افکن تفاوت معنی داری نداشت. محتوای اسانس میوه های رازیانه در تیمارهای اعمال شده (غیر از تیمار عاری از علف هرز) تفاوت معنی داری با هم نداشتند. بیش ترین عملکرد اسانس (133/3 لیتر در هکتار) از میوه های تیمار وجین دستی، و کم ترین آن (63/9 لیتر در هکتار) از تیمار گلایفوسیت به دست آمد. ترکیبات غالب اسانس در همه تیمارها یکسان و شامل آنتول، فنکون و د-لیمونن بودند. بیش ترین مقدار ترکیبات آنتول (73/53 درصد)، فنکون (12/21 درصد) و د-لیمونن (11/56 درصد) به ترتیب در تیمارهای گلایفوسیت، آلوده به علف هرز و سرکه مشاهده گردید. نتیجه گیری: چنانچه هدف حذف قابل قبول علف های هرز، عملکرد بیش تر میوه و اسانس همراه با کم ترین آسیب به محیط زیست باشد، بعد از تیمار عاری از علف هرز، تیمار وجین دستی برترین تیمار بود. اما چنانچه علاوه بر دست یابی به عملکرد بالای محصول، کاهش هزینه های کنترل علف هرز نیز مدنظر باشد، تیمار دیورون برتر بود. از نظر کیفیت اسانس (میزان بالای آنتول و فنکون و میزان کم استراگول)، تیمار آلوده به علف هرز برترین بود.