جلال خورشیدی

استفاده از گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی به دلیل موثرتر بودن و نیز عوارض جانبی کمتر در حال افزایش است. از همین رو مطالعه این گیاهان از اهمیت خاصی در علم پزشکی برخوردار است. ارکیدها گیاهانی گلدار، نهاندانه و تک لپه جز خانواده ارکیدسانان می باشند که علاوه بر اهمیت زینتی، تعداد زیادی از گونه های آن دارای خصوصیات دارویی می باشند. هدف از تحقیق حاضر مقایسه مقدار فنول و فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره متانولی و اتانولی و همچنین مقدار نشاسته و مقدار گلوکومانان چهار نوع ارکید بومی خاکزی ایرانی شاملHimantoglusum affine ، Orchis mascula، Anacamptis coriophora و Dactylorhiza umbrosa و شناسایی ترکیبات فیتوشیمیایی موجود در عصاره هیدروالکلی برگ و غده با استفاده از آنالیزGC/MS است. نتایج بدست آمده از این تحقیق به این شرح بود که مقدار فنول و فلاونوئید عصاره متانولی غده گونه O.mascula دارای بیشترین مقدار و عصاره اتانولی برگ D.umbrosa دارای کمترین مقدار بود. گونه های که مقدار فنول و فلاونوئید بیشتری داشتند دارای ظرفیت آنتی اکسیدانی بیشتری بودند هر چند در کل ظرفیت آنتی اکسیدانی بیشتر آن ها نزدیک به هم بودند. در بین دو اندام غده و برگ گیاهان مقدار فنول، فلاونوئید و ظرفیت آنتی اکسیدانی غده بیشتر از برگ بود، همچنین حلال متانول بیشتر از اتانول ترکیبات فنولی و فلاونوئید را از گیاهان استخراج کرد و ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره های متانولی بالاتر بود. در رابطه با مقدار گلوکومانان و نشاسته، گونه های D.umbrosa، A.coriophora، H.affine و O.mascula به ترتیب دارای بیشترین مقدار نشاسته و گونه های O.mascula، H. affine، A. coriophora و D. umbrosa به ترتیب دارای بیشترین مقدار گلوکومانان بودند. در واقع گونه های که گلوکومانان بیشتری داشتند نشاسته کمتری دارا بودند. بررسی نتایج آنالیز GC-MS نشان داد که ترکیبات فیتوشیمیایی متفاوتی در عصاره اتانولی و متانولی غده و برگ این چهار گونه وجود دارد. در واقع نوع اندام (برگ و غده) و نوع حلال (متانول و اتانول) تاثیر زیادی بر ماهیت و درصد ترکیبات فیتوشیمیایی داشت. یکی از ترکیب های شناسایی شده در این گیاهان، ترکیب 1,2,3-Propanetriol, monoacetate، که از استرهای اسید استیک حاصل از گلیسرول می باشد که استفاده گسترده ای به عنوان طعم دهنده غذا، حلال و افزودنی های غذایی دارد.