پژوهش حاضر با هدف تبیین تجربه اعضای اجتماع مدرسه از فرایند توانمندسازی دانشآموزان استعداد درخشان مددجوی تحت پوشش کمیته امداد انجام شده است. این دسته از دانشآموزان، با وجود بهرهمندی از توانمندیهای شناختی بالا، در معرض تهدیدهای ناشی از فقر ساختاری، طرد نمادین و محدودیتهای آموزشی قرار دارند که میتواند مسیر رشد تحصیلی و هویتی آنها را مختل سازد. در این راستا، پژوهش تلاش میکند تا درک عمیقتری از عوامل زمینهساز، میانجیگر، مداخلهگر، راهبردهای مدرسه و پیامدهای توانمندسازی در این بافت اجتماعی خاص ارائه دهد. رویکرد پژوهش کیفی و مبتنی بر نظریهپردازی دادهبنیاد با استفاده از راهبرد نظاممند استراوس و کوربین است. دادهها از طریق مصاحبههای نیمهساختاریافته با ۱۶ نفر از کارکنان مدارس استعدادهای درخشان (۱۱ معلم و ۵ مدیر) و ۸ نفر از والدین دانشآموزان مددجو جمعآوری شد. نمونهگیری به شیوه هدفمند و نظری صورت گرفت و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. تحلیل دادهها در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام گرفت. یافتههای پژوهش در قالب پنج مقوله اصلی سازماندهی شد. شرایط علّی شامل تجربههای تبعیض پنهان، طرد اجتماعی، تحقیر نمادین و فاصله میان منزلت مدرسه و منزلت خانوادگی دانشآموزان بود. شرایط زمینهای نیز به بافت فرهنگی و آموزشی مدرسه، کیفیت زیرساختها، فرصتهای یادگیری، و تعامل با نهادهای خیریه بازمیگشت. عوامل مداخلهگر چون نگرش خوشبینانه معلمان، جو مدرسه، ایجاد حس تعلق، فرصت خودابرازی، اعتباربخشی اجتماعی، و پذیرش برابر نقش تنظیمکننده و تعدیلکننده در فرایند توانمندسازی ایفا میکردند. همچنین، عوامل میانجیگر همچون ارتباطات پویا بین خانه و مدرسه، تعامل محترمانه، حمایت همسالان، درونیسازی یادگیری، و بازسازی عزتنفس کودک، پایداری و انسجام این مسیر را تقویت کردند. در نهایت، پیامدهای توانمندسازی در سه سطح شناسایی شد: در سطح فردی شامل ارتقاء خودباوری، کاهش احساس شرم، مشارکتپذیری و بروز استعدادهای پنهان؛ در سطح سازمانی، افزایش احساس تعلق، تعامل همدلانه، و تقویت نقش اجتماعی؛ و در سطح خانوادگی، ارتقاء مشارکت والدین، و بازتعریف هویت یادگیرنده. بر این اساس، پژوهش نشان میدهد که توانمندسازی دانشآموزان مددجو صرفاً فرآیندی آموزشی نیست، بلکه کنشی پیچیده، چندلایه و انسانی است که در پیوندی همزمان با بسترهای ساختاری، روانی، فرهنگی و عاطفی مدرسه معنا مییابد و مستلزم بازتعریف نگاه ما به عدالت آموزشی و کرامت دانشآموزان در شرایط نابرابر است.
