جمیل بهرامی

تغییرات اقلیمی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی قرن بیست‌ویکم، آثار قابل‌توجهی بر چرخه هیدرولوژیکی، الگوی بارش و رفتار سیلاب دارد. این پژوهش با هدف بررسی اثرات تغییرات اقلیمی بر مشخصات بارش و رفتار سیلاب در شهر سنندج انجام شده است. هدف از این مطالعه، تحلیل تغییرات بارش و سیلاب در دوره‌های زمانی آینده با استفاده از خروجی مدل گردش عمومی جو CanESM2 تحت سه سناریوی انتشار گازهای گلخانه‌ای (RCP2.6، RCP4.5 و RCP8.5) و به‌کارگیری روش ریزمقیاس‌نمایی آماری (SDSM) بوده است تا بتوان راهبردهای مدیریتی و سازگاری مؤثر را برای کاهش ریسک سیلاب‌های ناشی از تغییر اقلیم ارائه کرد. داده‌های روزانه بارش ایستگاه سینوپتیک سنندج در دوره پایه 1985–2005 گردآوری شده و با داده‌های مدل (CanESM2) برای پنج بازه زمانی آینده (2025-2039)، (2040-2054)، (2055-2069)، (2070-2084) و (2085-2100) ریزمقیاس‌نمایی شده است. نتایج مدل‌سازی نشان داد که تغییرات بارش سالانه در بازه‌های آینده، بسته به سناریو و دوره زمانی، کاهش ۱۲ درصدی در سناریوی RCP4.5 (2055-2040) و افزایش ۷ درصدی در سناریوی RCP8.5(2100-2085) خواهد داشت. همچنین شاخص حدی Rx5day تا ۱۸ درصد در سناریوهای بدبینانه افزایش می‌یابد. شبیه‌سازی هیدرولوژیکی نشان داد که دبی اوج سیلاب در بازه (2100-2085) و تحت سناریوی RCP8.5 حدود ۲۲ درصد افزایش می‌یابد و زمان تمرکز حوضه کاهش می‌یابد که بیانگر افزایش ریسک سیلاب‌های ناگهانی و پرشدت است. تحلیل فراوانی رخدادهای بارشی شدید نیز حاکی از افزایش احتمال وقوع بارش‌های بیش از صدک ۹۵ تا ۱.۳ برابر دوره پایه در سناریوی RCP8.5 است. الگوی تغییرات فصلی بارش‌ها نشان‌دهنده کاهش بارش‌های بهاره و افزایش بارش‌های پاییزه و زمستانه است که ممکن است رژیم رواناب و خطر سیلاب در فصول سرد را تشدید کند. حجم رواناب سالانه بین ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش یافته و سهم سیلاب‌های با دوره بازگشت کمتر از ۱۰ سال به طور محسوس رشد خواهد کرد. این نتایج ضرورت اتخاذ راهبردهای سازگاری مانند بازطراحی ظرفیت سازه‌های کنترل سیلاب، توسعه زیرساخت‌های نفوذپذیر شهری و ایجاد سیستم‌های هشدار سریع را نشان می‌دهد.