حسین جهانی عزیزآبادی

هدف از این پژوهش بررسی تولید و ترکیبات شیر و ارزیابی اثرات عوامل ژنتیکی و محیطی بر تولید شیر و ترکیبات آن در بزهای استان کردستان بود. صفات مورد بررسی شامل میزان تولید شیر روزانه، درصد چربی، درصد پروتئین، درصد مواد جامد بدون چربی(SNF)، دانسیته، لاکتوز، املاح و پروفایل اسیدهای چرب شیر بود. به این منظور تعداد 420 نمونه شیر از سه گله شامل بز مرخز ایستگاه سنندج، بز مرخز مراتع بانه و بز مویی مراتع بانه در اوایل، اواسط و اواخر دوره ی شیر دهی تهیه شد. از بزهای نژاد مرخز ایستگاه سنندج و مراتع بانه به ترتیب تعداد 171 و 168 نمونه و از بزهای نژاد مویی مراتع بانه تعداد 81 نمونه شیر تهیه گردید. علاوه بر این از هر گله تعداد 15 نمونه به منظور تعیین پروفایل اسیدهای چرب جمع آوری شد. نمونه ها توسط دستگاه لاکتو اسکن مدل SL60 مورد آنالیز قرار گرفت و درصد ترکیبات شیر تعیین گردید. چربی نمونه های شیر جمع آوری شده برای تعیین پروفایل اسیدهای چرب نیز استخراج و مشتق سازی شد. نمونه ها به دستگاه GC-MASS تزریق شده و پروفایل اسیدهای چرب تعیین شد. نتایج نشان داد که دامنه میانگین شیر تولیدی روزانه بزها از 18/509 گرم در اولین مرحله شیردهی تا 07/478 گرم در اواخر مرحله شیردهی متفاوت بود. درصد پروتئین از 21/3 به 36/3 و درصد چربی شیر از 92/3 به 11/4 افزایش یافت (05/0P<). میزان تولید روزانه، درصد چربی و میزان لاکتوز در گله بز مرخز بانه بیشتر از دو گله دیگر بود. اختلاف معنی داری بین گله ها در تولید روزانه وجود نداشت، اما در مورد درصد چربی و درصد لاکتوز اختلاف معنی دار بود (05/0P<). اثر مرحله شیردهی بر تمامی صفات بجز میزان تولید روزانه معنی دار بود (05/0P<). بجز میزان تولید روزانه و درصد لاکتوز، نژاد اثر معنی داری بر سایر صفات داشت (05/0P<). همچنین سن حیوان تنها بر میزان تولید روزانه و درصد چربی معنی دار بود. غلظت اسیدهای چرب C4، C6، C10، C16، C18:1 Cis، C18:2، CLA، C18:3 و C20 در گله های بز مرخز سنندج، مرخز بانه و مویی بانه بطور معنی داری تحت تأثیر گله قرار گرفتند (05/0P<). مرحله شیردهی اثر معنی داری (05/0P<) بر غلظت اسیدهای چرب C10، C12، C18:1 Cis، C18:1 Trans، C18:2، C18:3 داشت. اثر نژاد بر غلظت اسیدهای چرب C4، C10، C18:1 Cis، C18:2، C18:3 و C20 شیر معنی دار بود (05/0P<). همچنین غلظت اسیدهای چرب C4، C10،