اصطلاح «موسیقی مجلسی» بهنسبت فرهنگهای مختلف مفهومی دوگانه دارد. در بعضی، بهمنظور بستری اجرایی است و به فراخور فرهنگ حاکم هرگونهای از موسیقی در آن قابل اجرا است. در برخی دیگر، موسیقی مجلسی گونهای موسیقایی است با پارامترهای مشخص. موسیقی مجلسی سنندج نیز یک ژانر است که به آن «بَرتَونانَه» و «دُمانَه» هم میگویند. دراین مقاله عوامل ساختاری این ژانر که شامل شعر و عناصر موسیقایی، و چگونگی بهرهگیری از آنها است واکاوی میشود و از این طریق چرایی کاربرد اصطلاح بَرتَونانَه و دُمانَه نیز تبیین خواهد شد. پژوهش کیفی حاضر ازنظر ماهیتی توصیفی-تحلیلی بوده و دادهها به روش کتابخانهای و استفاده از آرشیو شنیداری و بخشی نیز ازطریق کار میدانی همچون حضور در محل اجرا و مصاحبه جمعآوری شد. یافتهها نشان می-دهد دُمانَه یعنی منتسب به «دُم»، که اجتماعی حاشیهنشین در سنندج است و تکثر حضورشان در اجرای مجلسی باعث شده که این-گونه را دُمانَه نیز بنامند و ازطرفی، بسیاری مجلسی را مشتق از بَرتَونانَه میدانند که موسیقی قالیبافان است. ساختار مجلسی بر چگونگی کاربست شعر و ملودی استوار است، بطوریکه از منظر موسیقی شاخصهی ریتمیک آن (٨/٧) است و ملودی فرمی استروفیکی دارد. اشعار هم تماما فولک هستند و در چهار فرم زنجیرهای، آزاد، روایی و بداههسرایی بهکار برده میشوند. فرم زنجیرهای منحصر به مجلسی است، زیرا در ادبیات کُردی و دیگر گونههای موسیقی دیده نمیشود. مجلسی دارای سه شیوهی اجرایی یکقولی(یکنفره)، دوقولی(دونفره) و جمعی است. این روشها در تقویت تعامل و همگرایی اجتماعی نقش دارند و اهمیت فرهنگی موسیقی مجلسی را در تقویت پیوندها اجتماعی برجسته میکند.
