حامد غباری

جنگلهای زاگرس نقش مهم و مؤثری در تأمین آب، حفظ خاک و تعدیل آب و هوای کشور دارد. متأسفانه بخش قابل توجهی از آن جنگلها از زوال بلوط رنج میبرند. جنگلهای زاگرس تقریباً 40 درصد از پوشش جنگلی ایران را دربرمیگیرد که به ویژه در دو دهه اخیر جمعیت درختان بلوط ( .Quercus sp ) عمدتاً به دلیل خشکسالی، بیماریها و حشرات آفت کاهش یافته است. یکی از آفات مهم در جنگلهای بلوط، پروانه جوانه خوار بلوط ( Tortix virdana L (Lep.: Torticidae) است که از برگهای بلوط به عنوان میزبان اصلی تغذیه میکند. این تحقیق با هدف ارزیابی و پیش بینی میزان خسارت پروانه جوانه خوار بلوط در جنگلهای بلوط با استفاده از روشهای سنجش از دور و GIS از طریق تحلیل رگرسیونی نسبتهای باقی مانده شاخ و برگ بلوط در نقاط نمونه برداری با شاخص های پوشش گیاهی داده های ماهواره سنتینل 2 در طول یکسال بررسی شد. پایش میدانی از 27 آوریل 2020 (8 اردیبهشت 1399) تا 14 می 2020 (25 اردیبهشت 1399) انجام شد. بدین منظور در یک مسیر با عرض دو کیلومتر، در طول مسیر شهرستان سروآباد تا مرز باشماق با استفاده از نرم افزار GIS، از تعداد 100 مکان به صورت تصادفی نمونه برداری شد. در هر مکان نمونه برداری، چهار درخت در چهار جهت اصلی جغرافیایی (به منظور کاهش تاثیر جهت جغرافیایی بر پراکنش جمعیت T. viridana انتخاب گردید. سپس چهار شاخه (به طول حدود 100 سانتی متر) به صورت تصادفی به عنوان واحد نمونه برداری با دقت قطع شد و تعداد لاروهای سن پنجم جوانه خوار بلوط شمارش شدند. سپس همبستگی بین تعداد آفت و پارامترهای میزان ارتفاع، شیب، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه، فاصله از مناطق مسکونی، شاخص NDVI و شاخص دریافت نور با استفاده از آزمونهای آماری شامل آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه بررسی شدند. بررسی نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون آماری کولموگروف- اسمیرنوف انجام شد. نتایج همبستگی پیرسون بین متغیرهای یادشده و جمعیت آفت جوانه خوار بلوط نشان داد، جمعیت آفت بیشترین و کمترین همبستگی را با جمعیت آفت داشت. همچنین شاخص دریافت نور، NDVI و فاصله از آبراهه به ترتیب ب همبستگی قوی تا ضعیف رتبه بندی شدند. نتایج نشان داد رابطه بین زاویه شیب و تراکم پوشش گیاهی نیز معنادار بوده است. با توجه به نقشه شدت پراکنش آفت پروانه جوانه خوار بلوط که با استفاده از رابطه رگرسیون خطی چندگانه به دست آمده است نشان داد، بیشترین پراکنش آفت پروانه جوانه خوار بلوط در جنوب غربی شهر سروآباد مشاهده شد. بر پایه نتایج به دست آمده، واضح است که NDVI برای جداسازی میزان مختلف جمعیت شاخص مناسبی است. به علاوه، می توان نتیجه گرفت که جمعیت پروانه جوانه خوار بلوط در ارتفاعات بالا و تراکم بالای درختان بیشتر است. با در دسترس بودن مدل های جمعیتی، می توان اقدام به محدود نمودن پراکندگی T. viridana کرد، زیرا با تشخیص زودهنگام گسترش و پراکنش این آفت، می توان به نحو مؤثرتری کنترل را انجام داد.