هدف پژوهش حاضر بررسی زمینه های توسعه نیافتگی استان کردستان و ارائه راهکارهای مبتنی بر توسعه محلی جهت فعال نمودن حوزه های پیشران توسعه استان و موانع زدایی از آن ها است. بدین ترتیب، این پژوهش مبتنی بر نظریه های توسعه بویژه توسعه نیافتگی اقتصادی-اجتماعی و توسعه محلی و روش نظریه زمینه ای به تحلیل وضعیت توسعه و توسعه نیافتگی در بخش ها و حوزه های مختلف استان کردستان اعم از کشاورزی، صنعت، معدن، تجارت، گردشگری، محیط زیست و آب، شهرنشینی، سیاست، حوزه عمومی و... می پردازد. اگرچه نظریه زمینه ای اصلی ترین روش این پژوهش در تحلیل داده ها و یافته ها است، از دیگر روش های مکمل همچون مطالعه کتابخانه ای، تحلیل ثانوی آمار و اسناد بالادستی موجود نیز استفاده می شود. جهت جمع آوری داده های میدانی اقدام به انجام مصاحبه های عمیق، نیمه ساخت یافته و گروه های کانونی با کارشناسان سازمان ها و ادارات متولی توسعه استان در بخش های مورد مطالعه، متخصصین و اساتید دانشگاه، نخبگان سیاسی و فرهنگی استان و فعالین مدنی گردیده است که تعداد آن ها (....) مورد بوده است. پس از تحلیل اولیه مصاحبه و تلفیق آن با دادهای منتج از مطالعات اولیه و کتابخانه ای و آمارهای رسمی و اسناد بالادستی توسعه استان، بخش تحلیل یافته ها به چهار زیربخش، یعنی توصیف وضعیت کلی توسعه در حوزه های مورد مطالعه، بررسی ظرفیت های بالقوه توسعه ای، تبیین منطق توسعه نیافتگی استان و تدوین سیاست گذاری و برنامه های پیشران توسعه تقسیم شده است. آنچه بدنه اصلی تحلیل یافته ها را تشکیل می دهد تحلیل زمینه ها، عوامل و پیامدهای توسعه نیافتگی حوزه های مختلف استان کردستان است. در این بخش ها، ابتدا با استفاده از تکنیک تحلیل مضمون به کدگذاری های سه گانه و استخراج مفاهیم اولیه، ثانویه و مقوله هسته در تمامی بخش ها و حوزه های مورد مطالعه پرداخته شده است. در مرحله بعدی، در چهارچوب مدل توضیحی نظریه زمینه ای به بررسی بسترها، عوامل و پیامدهای توسعه نیافتگی در استان کردستان پرداخته شده و در نهایت راهکارهای توسعه ای با توجه به ظرفیت های توسعه محلی استان برای تمامی بخش های مورد مطالعه ارائه گردیده است. به طور خلاصه، نتایج این پژوهش نشان می دهد که استان کردستان در تمامی حوزه ها مورد بررسی در وضعیت توسعه نیافتگی قرار دارد. این وضعیت در هر کدام از بخش ها و حوزه ها منطق خاص خود را دارد، اما آنچه در همه آن ها مشترک بوده و پدیده توسعه نیافتگی استان را رقم زده است عبارتند از: غلبه رویکردهای غیرتوسعه ای و امنیتی به روند توسعه استان (بویژه حوزه ها صنعت، تجارت و آب)، فقدان مدیریت یکپارچه و هم افزا (بویژه بخش محیط زیست و مدیریت اداری-سیاسی)، فقدان برنامه های بلندمدت توسعه ای در تمامی حوزه ها، عدم بهره برداری از ظرفیت های استانی (بویژه بخش کشاورزی، معدن، اقتصاد مرزی و گردشگری) و افول سرمایه اجتماعی (بویژه در حوزه عمومی و سیاست). این مسایل اساسی پیامدهای بسیاری را برای تمامی حوزه ها به همراه داشته است که اصلی ترین آن "به حاشیه رانی ظرفیت های توسعه ای بالقوه و محلی استان کردستان" بویژه در حوزه های اصلی کشاورزی، صنعت، گردشگری و مدیریت منابع آبی است. بر همین اساس، پژوهش حاضر در راستای بهره برداری از ظرفیت های تحرک بخش توسعه استان کردستان چندین راهبرد توسعه ای را ارائه می دهد که عبارتند از: گذار از رویکرد امنیتی-سیاسی به استان و تلاش در راستای بازسازی اعتماد نهادی و تقویت سرمایه اجتماعی، برنامه ریزی در جهت توسعه متوازن منطقه ای و رشد شاخص های توسعه ی اقتصادی-اجتماعی شهرهای استان، بازآفرینی حیات شهری مناطق و سکونت گاه های غیررسمی شهرهای استان، ارائه برنامه جامع و یکپارچه گردشگری با تاکید بر ظرفیت های چندگانه گردشگری استان، مدیریت و حکمرانی یکپارچه منابع آبی و بهره برداری آن ها در راستای ایجاد توسعه پایدار استان، اتخاذ سیاست ها و برنامه های توسعه ای در راستای افزایش بهره وری تولید و تنوع بخشی به محصولات و فعالیت های کشاورزی، مدیریت یکپارچه و برنامه های بلندمدت ترمیم آسیب های زیست محیطی و بهره برداری از ظرفیت های پیشران صنعت معدن و تجارت استان کردستان.
