هدیه بدخشان

سن گندم یکی از آفات مهم گندم در ایران محسوب می شود و سالانه خسارت کمی و کیفی قابل توجهی به این محصول وارد می کند. به منظور ارزیابی مقاومت ژنوتیپ-های گندم نسبت به سن گندم، 25 ژنوتیپ (پیشگام، 120Lin-، 7Lin-، 93Lin-، 102Lin-، 10Lin-، روشن، سرداری،17 MV-، آزادی، آذر2، کراس شاهی، زاگرس، بزوستایا، اروند، شعله، الوند، کاوه، بیات، ساسیون، الموت، ئاراس گول سور، رشه گول، گول سپی و قدس) در قالب طرح آلفالاتیس در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان مورد مطالعه قرار گرفتند. در این مطالعه، ژنوتیپ های گندم در سه بلوک ناقص (شش بلوک) با مساحت 13 مترمربع کاشته شدند. برای محبوس-کردن سن گندم، قفس های فلزی به ابعاد 100×30×100 سانتی متر با تورپارچه ای با سوراخ ریز پوشانده شده و در اواسط فروردین ماه در مزرعه نصب شدند. داخل همه قفس ها، دو جفت حشره کامل سن گندم رهاسازی شد. تخم های گذاشته شده توسط هر حشره جمع آوری و تا تبدیل شدن به پوره سن سه، در داخل ژرمیناتور در درون جعبه نگهداری شدند. در اواخر مرحله شیری و اوایل مرحله خمیری دانه های گندم، تعداد پنج پوره سن سه در هر قفس در مزرعه رهاسازی شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین ژنوتیپ ها از لحاظ درصد خسارت برگ، درصد خسارت سنبله، تعداد تخم-های گذاشته شده، میزان اضافه وزن سن های نر و ماده، درصد تلفات پوره ها، میزان اضافه وزن پوره ها و درصد سن زدگی در اثر تغذیه سن گندم تفاوت بسیار معنی داری در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. براساس مقایسه میانگین بین ژنوتیپ های گندم با استفاده از آزمون LSD، از لحاظ مجموع صفات درصد خسارت سنبله و برگ، میزان تخم ریزی، اضافه وزن حشرات نر و ماده، اضافه وزن پوره ها و میزان تلفات پوره ها مشخص شد که ژنوتیپ زاگرس دارای بیشترین حساسیت نسبت به سن گندم و ژنوتیپ-های گول سپی، کراس شاهی، ئاراس گول سور، رشه گول، لاین10، سرداری، کاوه، بزوستایا، لاین 93، MV-17 و روشن کمترین حساسیت و بیشترین مقاومت را نسبت به سن گندم داشتند. هم چنین، درصد تلفات پوره ها بر روی ژنوتیپ های کراس شاهی و رشه-گول بیشترین و بر روی ژنوتیپ های لاین 102 و سرداری کمترین بوده است. با استفاده از تجزیه خوشه ای به روش Ward و براساس فاصله اقلیدسی، 25 ژنوتیپ تحت بررسی در چهار گروه مجزا قرار گرفتند و ژنوتیپ های رشه گول، کراس شاهی، کاوه،