قادر میرزاقادری

بررسی تنوع ژنتیکی می تواند به طور وسیعی برای بهبود محصولات کشاورزی به کار رود. در این تحقیق، تنوع ژنتیکی 42 ژنوتیپ گندم اِمِر اهلی که از نوع گندم های تتراپلویید است بررسی شده است که شامل ژنوتیپ های محلی جمع آوری شده از استان های آذربایجان غربی و کردستان به همراه ژنوتیپ های امر مربوط به برخی کشورهای هلال حاصلخیز بود. تعداد 10 عدد نشانگر EST-PCR و تعداد 20 عدد نشانگر SCoT برای بررسی تنوع ژنتیکی به کار رفت. همچنین برخی صفات ریختاری ژنوتیپ ها در قالب یک طرح بدون تکرار به صورت تصادفی و تعداد سه بوته از هر ژنوتیپ در یک کپه در زمین تحقیقاتی دانشگاه کردستان بررسی شدند که در نتیجه آن تنوع ریختاری بالایی در بین ژنوتیپ ها از نظر صفاتی چون طول ساقه، طول برگ پرچم، طول سنبله، تعداد سنبلچه، وزن هزار دانه، تعداد ساقه، طول ریشک و فاصله برگ پرچم تا سنبله مشاهده شد. در بین آغازگرهای EST-PCR، مقدار PIC از 0667/0 (آغازگر 1627 TANC) تا 3410/0 (آغازگر 1140 TANC) متغیر بود. چون نشانگر EST-PCR، تنوع بالای ژنوتیپ ها را به خوبی منعکس نکرد برای تکمیل کار از نشانگرهای SCoT استفاده شد. تمامی نشانگرهای به کار برده شده SCoT چند شکل بودند. مقدار PIC آن ها از 1761/0 (آغازگر SCoT35) تا 3243/0 (آغازگر SCoT22) متغیر بود. تجزیۀ خوشه ای داده های مولکولی و ریختاری بر اساس ضریب تشابه ژاکارد انجام گرفت و دندروگرام های مربوطه رسم شد که در آن ژنوتیپ های محلی در کنار یکدیگر ظاهر شده و تنوع کمتری را نشان دادند. در این تحقیق ضریب کوفنتیک SCoT (8190/0 =r) بالاتر از ضریب کوفنتیک EST-PCR (8070/0 =r) به دست آمد. این مطالعه نشان داد که تنوع زیادی در بین ژنوتیپ های گندم اِمِر وجود داشته و بهره گیری از صفات ریختاری در کنار استفاده از نشانگرهای مولکولی می تواند به مطالعۀ بهتر تنوع ژنتیکی کمک کند.