خویشاوندان وحشی گندم از منابع با ارزشی در افزایش تنوع ژنتیکی و اصلاح گندم نان محسوب میشوند. در مطالعه حاضر، با استفاده از روشهایی همچون کجلدال، الکتروفور ژل پلیاکریل آمید- سدیم دو دسیل سولفات (SDS-PAGE) و الکتروفور ژل پلیاکریل آمید در شرایط اسیدی (Acid-PAGE)، برخی از پارمترهای مهم مرتبط با پروتئین گندم شامل پروتئین کل دانه، زیرواحدهای مختلف پروتئینهای ذخیرهای گندم شامل زیرواحدهای گلیادین و گلوتنین و همچنین پرامترهای مرتبط با گلوتن گندم شامل گلوتن مرطوب و شاخص گلوتن در 47 لاین گندم مصنوعی و آمفیپلوئید حاصل از تلاقی بین گندم امر، گندم T. durum، T. timopheevii، Ae. crassa، Ae. ventricosa و Ae. tauschii اندازهگیری و مقایسه شد. از نظر محتوای پروتئین دانه، تقریباً 79 درصد از لاینها حاوی 5/23-15 درصد پروتئین بودند. تمامی لاینهای با محتوای پروتئین بالا، در شجره خود یکی از ژنوتیپهای emmer ، durumو یا T. timopheevii را در تلاقی با والدی پدری Ae. tauschii داشتند. تنها 18 درصد از لاینها خواص گلوتن قوی نشان دادند که عمدتاً شامل لاینهای حاصل از تلاقیهای T. durum × Ae. tauschii در تلاقی برگشتی با گندم معمولی بود. همچنین تنوع آللهای گلوتنین با وزن ملکولی بالا (HMW-GS) در جایگاه Glu-B1 به طور قابل توجهی بیشتر از سایر جایگاهها بود. به طور کلی، رایجترین و فراوانترین آللهای HMW-GS شناسایی شده شامل آللهای Null، ۱ و ۲* در جایگاه Glu-A1؛ زیر واحدهای 16+13 و 22+6 در جایگاه Glu-B1؛ و آللهای 5، 10+3 و یا 5/10+3، 10+5 و یا 5/10+5 و 5/12+2 در جایگاه Glu-D1 بودند. قابل ذکر است که زیر واحدهای ۱، ۲*، 22+6 و 10+5 که به طور کلی با کیفیت نانوایی گندم مرتبط بودند عمدتا در گندمهای حاصل از تلاقی T. durum × Ae. tauschii مشاهده شدند. آنالیز دندروگرام خوشهای حاصل از لاینهای گندم مصنوعی با استفاده از زیر واحدهای گلوتنین با وزن مولکولی بالا (HMW-GSs)، تنوع بیشتری را نسبت به زیر واحدهای گلیادین نشان داد. نتایج کلی حاکی از این است که لاینهای گندم مصنوعی و آمفیپلوئید نقش حیاتی و بسزایی را در افزایش تنوع ژنتیکی و بهبود صفات کیفیت دانه گندم دارند. علاوه بر این، شناسایی لاینهایی با محتوای پروتئین بالاتر و زیر واحدهای خاص HMW-GS مرتبط با کیفیت نانوایی، پتانسیل قابل توجه آنها را برای برنامههای اصلاح گندم در آینده نشان میدهد.
