قادر میرزاقادری

گندم های هگزاپلوئید مصنوعی (Triticum turgidum × Aegilops tauschii) پلی جهت به کارگیری تنوع ژنتیکی موجود در گندم های تتراپلوئید (T. turgidum) و آجیلوپس تاوشی در اصلاح گندم نان برقرار می کنند و ژن های مطلوبی جهت افزایش عملکرد، افزایش کیفیت نانوایی، زودرسی، مقاومت به تنش های محیطی همچون گرما، خشکی و مقاومت به بیماری ها از این طرق به گندم نان منتقل شده است. در این مطالعه ژنوتیپ های مختلفی از زیرگونه های مختلف گندم های تورجیدوم شامل T. dicoccoides، T. dicoccum و T. durum با 27 ژنوتیپ آجیلوپس تاوشی تلاقی داده شده و هیبرید های F1 از طریق نجات جنین به وجود آمدند. گندم های مصنوعی در نسل بعد از طریق تولید و امتزاج گامت های کاهش نیافته در هیبرید های F1 به وجود آمد. علاوه بر این، تلاقی برگشتی تعدادی از گندم های مصنوعی نیز با گندم نان انجام شد. از تعداد 33 تلاقی بین گندم تورجیدوم، زیرگونه ی دوروم (به عنوان والد ماده) با ژنوتیپ های مختلف آجیلوپس تاوشی در ب هار 1396، 79 بذر حاصل شد و از 81 تلاقی بین گندم اِمِر و آجیلوپس تاوشی، 512 بذر حاصل شد. تلاقی پذیری ژنوتیپ های مختلف آجیلوپس تاوشی بر حسب تعداد بذر F1 تشکیل شده بر تعداد گلچه گندم گرده افشانی شده محاسبه شد. بر این اساس بیشترین تلاقی پذیری مربوط به آجیلوپس تاوشی "299" و کمترین تلاقی پذیری مربوط به آجیلوپس تاوشی های"1055"، "1037"، "235"، "277" و "142"بود. قسمت عمده بذر های F1 تولید شده کوچک و فاقد آندوسپرم بودند؛ به طوری که برای جوانه زنی نیاز به تکنیک نجات جنین و کشت بافت در شرایط اینویترو داشتند. با این وجود، از تلاقی ژنوتیپ های امر با آجیلوپس تاوشی اکسشن 1211، عمدتاً بذر های توپر و دارای آندوسپرم به وجود آمدند. نتایج بررسی های سیتوژنتیکی نشان داد که اکسشن 1211 یک اتوتتراپلوئید با فرمول ژنو می 2n = 4x = 28; DDDD می باشد. در این مطالعه هم چنین میزان آهن و روی در بذر 30 ژنوتیپ گندم امر و2 نمونه بذر گندم به عنوان شاهد اندازه گیری شد. در کل میانگین مقادیر آهن و روی در ژنوتیپ های مختلف امر به ترتیب برابر با 41/73 و 78/31 و برای ارقام شاهد گندم نان 29/33 و 46/13 میکروگرم در گرم وزن خشک به دست آمد.