غلامرضا حیدری

ه‌منظور بررسی اثر سطوح مختلف آبیاری و ورمی‌کپوست بر کارایی جذب و مصرف عناصر غذایی، ویژگی‌های خاک و عملکرد کمی و کیفی کینوا تحت سیستم آبیاری قطره‌ای- نواری، آزمایشی به‌صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سال‌های 1401-1400 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان واقع در دهگلان انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح آبیاری به ترتیب معادل 50، 75، 100 و 125 درصد نیاز آبی گیاه کینوا و فاکتور فرعی شامل چهار سطح کود ورمی‌کپوست به‌ترتیب برابر صفر، 5، 10 و 15 تن در هکتار در سه تکرار بود. بیشترین ارتفاع بوته (2/110 سانتی‌متر)، طول ریشه (13/19 سانتی‌متر)، وزن هزار دانه (63/3 گرم) در تیمار 125 درصد نیاز آبی گیاه و 15 تن در هکتار ورمی‌کپوست مشاهده شد. بیشترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در تیمار 125 درصد نیاز آبی (51/2131 و 10/4975 کیلوگرم در هکتار) و 15 تن در هکتار ورمی‌کپوست (01/1784 و 25/4100 کیلوگرم در هکتار) به‌دست آمد. کاربرد ورمی‌کپوست موجب افزایش معنی دار درصد روغن در همه سطوح آبیاری گردید. بیشترین (54/2 درصد) غلظت نیتروژن دانه کینوا در سال دوم و کاربرد 15 تن در هکتار ورمی‌کپوست ، در تیمار 50 درصد نیاز آبی گیاه اندازه‌گیری گردید. کاربرد 15 تن در هکتار ورمی‌کپوست موجب افزایش 54 درصدی فسفر، 51 درصدی پتاسیم و 79/23 درصدی کلسیم دانه در مقایسه با تیمار شاهد شد. بیشترین غلظت آهن دانه در تیمار کاربرد 15 تن در هکتار ورمی‌کپوست و آبیاری 125 (07/400 میلی‌گرم بر گرم) و 100 (75/398 میلی‌گرم بر گرم) درصد نیاز آبی کینوا به‌دست آمد. افزایش سطح آبیاری از 50 درصد نیاز آبی به 125 درصد باعث کاهش 44 درصدی پروتئین علوفه گردید. درصد الیاف نامحلول در شوینده خنثی در تیمارهایی که با محدودیت آب مواجه بودند، بیشتر از تیمارهای آبیاری کامل و 125 درصد نیاز آبی بود. بیشترین (81/49 درصد) درصد الیاف نامحلول در شوینده خنثی به‌ترتیب در تیمارهای 50 درصد نیاز آبی گیاه و 15 تن در هکتار ورمی‌کپوست حاصل گردید. فسفر قابل دسترس خاک با افزایش رطوبت خاک کاهش یافت. همچنین به موازات افزایش ورمی‌کپوست در تمامی سطوح آبیاری مقادیر فسفر قابل دسترس خاک افزایش پیدا کرد. کاربرد 5، 10 و 15 تن ورمی‌کپوست در خاک به‌ترتیب باعث افزایش 34 ،20 و 13 درصدی نیترات خاک در مقایسه با تیمار شاهد شد. کمترین مقدار پتاسیم قابل دسترس خاک در تیمار 50 درصد نیاز آبی و بیشترین مقدار این صفت در تیمار 125 درصد نیاز آبی گیاه بود. در هر دو سال آزمایش افزایش سطح آبیاری باعث افزایش فسفاتاز قلیایی خاک گردید، همچنین مقادیر فسفاتاز اسیدی خاک به موازات کاربرد ورمی‌کپوست و افزایش عمق آب آبیاری افزایش یافت و روند مشابهی با فسفاتاز قلیایی خاک داشت. کمترین کارایی مصرف آب در تیمارهای 100 و 125 درصد نیاز آبی و به‌ترتیب برابر 42/0 و 41/0 کیلوگرم در متر مکعب بود. با افزایش سطح کود ورمی‌کپوست ، مقدار کارایی مصرف کود مورد استفاده کاهش یافت. بیشترین کارایی بازیابی نیتروژن دانه در تیمار آبیاری کامل و 15 تن در هکتار ورمی ‌کمپوست (35/21 درصد) حاصل گردید. ورمی‌کپوست دارای درصد بالایی از عناصر غذایی می‌باشد. همچنین آزادسازی این عناصر نیز به صورت تدریجی انجام می‌شود، بنابراین تغذیه گیاه با آن کارآمدتر می‌باشد. کاربرد کود آلی ورمی‌کپوست همراه با سطوح مختلف آبیاری در آزمایش حاضر توانست موجب بهبود عملکرد و اجزای عملکرد، غلظت عناصر دانه کینوا ، ویژگی های کیفی علوفه و ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی خاک گردد.