فرنوش خسروبخش

امروزه توجه به ترکیبات طبیعی دارای خاصیت آنتی اکسیدانی در گیاهان بیشتر شده است زیرا عموماً اثرات جانبی کمتری دارند. مطالعاتی روی ترکیبات و اثرات زیستی گونه Ferula orientalis از تیره چتریان که در منطقه‌ای از استان کردستان در ارتفاعات کوسالان جمع آوری شد، انجام گرفت و بعضی از خواص زیستی آن مورد بررسی قرار گرفت. بیماری تحلیل سیستم عصبی پارکینسون (PD) از جمله بیماری‌های درمان ناپذیر و به شدت رو به رشد در جوامع بشری است. در پارکینسون با از بین رفتن سلول‌های نورونی به ویژه در جسم سیاه مغز، بیمار با عوارض حرکتی و ادراکی غیر قابل برگشتی روبرو می‌شود. آسیب و مرگ نورونی همراه با تجمعات پروتئین آلفا سینوکلئین است. در این مطالعه مشاهده کردیم که برخی سموم مثل روتنون با ایجاد شرایط استرس‌زا بر روی سلول‌های عصبی (SH-SY5Y ) می‌توانند باعث ایجاد پارکینسون شوند. روتنون به عنوان سم عصبی باعث نابودی سلول‌های عصبی می‌گردد. در این مطالعه به تاثیر و توان آنتی اکسیدانی عصاره گیاه Ferula در غلظت‌های مختلف روی سلول‌های پارکینسونی ایجاد شده با روتنون به روش رنگ سنجی MTT پرداخته شد. آزمون‌های ارزیابی توان آنتی اکسیدانی عصاره با روش‌های سنجش میزان کاهندگی آهن و توان مهار کنندگی رادیکال DPPH انجام شد. همچنین محتوای فنول و فلاونوئید تام گونه مورد مطالعه به ترتیب با روش‌های فولین سیوکالتیو و روش رنگ سنجی کلرید آلومینیوم مورد ارزیابی قرار گرفت. ترکیبات شیمیایی اسانس گیاه نیز با دستگاه GC-MS آنالیز شد. نتایج به دست آمده نشان داد که این گونه دارای توان کاهندگی و مهار کنندگی رادیکال قابل توجهی است و این می‌تواند ناشی از محتوای بالای فنول و فلاونوئید گیاه باشد محتوای فنول و فلاونوئید به ترتیب ( 82/30 میلی گرم اسید گالیک در گرم عصاره) و (96/15 میلی گرم کوئرسیتین در گرم عصاره) بودند. دارا بودن IC50، 4232 میکروگرم بر میلی لیتر از عصاره برای مهار رادیکال DPPH نشان از پتانسیل مهارکنندگی نسبتا پایین این گونه در مقایسه با استاندارد ترولاکس است. و در غلظت‌های بررسی شده ( 5/62 الی 1000 میکروکرم بر میلی لیتر) عصاره گیاه نتوانست 50 درصد از رادیکال‌های آزاد را مهار کند و برای مهار آن به مقدار بیشتری از عصاره گیاه نیاز است. در بررسی میزان زنده مانی سلول‌های عصبی تیمار شده با روتنون و عصاره با آزمون MTT مشخص شد که تیمار سلول‌ها با عصاره در هر سه حالت (تیمار، پیش تیمار و همزمانی) در غلظت‌های نسبتاً پایین عصاره (3 الی 50 میکروگرم بر میلی لیتر) نتایج مطلوبی را نشان داد اما در حالت پیش تیمار و همزمانی (بخصوص پیش تیمار) درصد زنده مانی سلول‌ها بالاتر از تیمار مشاهده گردید که این احتمالاً به دلیل حضورآنتی اکسیدان‌های عصاره قبل از روتنون است که در این شرایط می‌تواند رادیکال‌های آزاد ایجاد شده توسط روتنون را قبل از آسیب سلولی خنثی کند. ولی در غلظت‌های بالای عصاره (100 و 150 میکروگرم بر میلی لیتر) در همه‌ی حالت‌ها، درصد زنده مانی سلول‌ها روند کاهشی پیدا کرد. از نتایج به دست آمده می‌توان نتیجهگیری کرد که گونه Ferula orientalis می‌تواند استرس اکسیداتیو را که یکی از عوامل اصلی پارکینسون است را کاهش دهد و از تخریب بیشتر سلول جلوگیری کند. و می‌توان این گیاه را به عنوان دارویی موثر با دارا بودن خواص آنتی اکسیدانی بالا معرفی کرد و همچنین بعنوان دارویی با اثرگذاری بالا باعث مهار رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی نیز شود.